Akademik Veri Yönetim Sistemi
International Education Congress, Ankara, Türkiye, 20 - 23 Eylül 2023, ss.273-274
Problem Durumu Günümüzde internetin en gözde uygulamaları kuşkusuz sosyal ağlardır. İnternetin kullanılma sıklığı artarken, bu sıklık içinde de sosyal ağlara girilme oranı yükselmektedir. İnternete duyulan ihtiyaç artık spesifik olarak sosyal ağlara duyulan ihtiyaç haline gelmektedir. Sosyal ağlar giderek gelişmekte ve artık sadece iletişimi sağlama amacı taşımamakta, oyun, bilgi edinme, arama yapma gibi birçok konuyu da bünyesinde bulundurarak bireylerin internet ortamında hemen her ihtiyacını sağlama kapasitesine ulaşmışlardır (Hazar,2011). Sosyal ağlar, kendilerini sürekli güncelleyebilmeleri, genel olarak herkese açık bir ortam olmaları, sanal paylaşıma olanak tanımaları açısından günümüzde en ideal sosyal mecralar olarak kendilerini göstermektedirler. İnsanlar sosyal ağlarda fikirlerini paylaşıp bu fikirler üzerinden başkalarıyla tartışıp yeni fikirler ortaya koyabilmektedirler. Ayrıca kişisel bilgilerinin yanında çeşitli fotoğraflar, videolar, paylaşabilmekte, sıkılmadan gerçek dünyayı sanal ortamda yaşayabilmektedirler. Bu durum gün geçtikçe tüm dikkatlerin bu alana yönelmesine sebep olmakta ve hızla kendini yenileyen bu sanal dünyayı tanımlamanın zorluğunu ortaya koymaktadır (Vural ve Bat, 2010). Facebook milyonlarca kişinin sosyal etkileşiminde büyük rol oynayan önemli bir sosyal medya platformu haline gelmiştir. Bu durum insanların sosyal davranışları ile ilgilenen bilim insanları için yepyeni bir araştırma alanı ortaya çıkarmıştır. Bu yeni alan araştırmacılara davranışları doğal ortamlarında gözlemleme, yeni hipotezler oluşturma ve farklı ülkelerden farklı demografik gruplardan araştırmalar için katılımcılar toplama olanaklarını arttırmıştır. Teknolojik gelişmeler dünya üzerinde her zaman ilk etkilerini ergenler ve genç yetişkinler üzerinde bırakmışlardır ve onların hayatlarında önemli bir yer edinmişlerdir (Arnett,1995). Diğer bir ifadeyle teknoloji ve özellikle sosyal ağlar (Facebook, Friendster, Twitter…) ergenler ve genç yetişkinler için sosyalleşmenin en önemli araçları haline gelmişlerdir. Özellikle Facebook, milyonlarca ergen ve genç yetişkinin en çok kullandığı sosyal ağlardan birisi haline gelmekte ve bu yaş grubundakiler siteyi sosyalleşme amacıyla diğer yaş gruplarından daha fazla kullanmaktadırlar (Whitlock, Powers ve Eckenrode,2006). . Bu durumun Facebook kullanım yoğunluğuna ve sitenin bazı uygulamalarının kullanım düzeyine göre öğrencilerin özsaygı ve yalnızlık düzeylerini farklılaştırdığı düşünülmektedir. Bu çerçevede mevcut araştırmada lise öğrencilerinin Facebook kullanımı-uygulamalarına göre özsaygı ve yalnızlık düzeylerinin nasıl farklılaştığını ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Türkiye’de sosyal medyanın insan psikolojisi ile ilişkisi üzerine az sayıda çalışma bulunmaktadır (Paşamehmetoğlu ve Atakan-Duman,2011; Vural ve Bat, 2010). Sosyal medyanın bu kadar yaygın olduğu ve özelde Facebook kullanımının yaygın olduğu ülkemizde yapılan bu çalışmanın bulgularının Türkiye de ergenleri ve gençleri Facebook kullanmaya yönelten sebepleri ortaya çıkarabilme adına önemli bir adım olacağı söylenebilir. Yöntem Bu araştırma ilişkisel tarama modelli bir yordama çalışması niteliğindedir. Araştırmanın örneklemi Van İli Erciş İlçesindeki devlet liselerinde 1.2.3. ve 4. sınıfta okuyan 764 öğrenciden oluşmaktadır. Veri toplama araçları olarak, araştırmacılar tarafından hazırlanan Facebook kullanımı-uygulamaları değerlendirme anketi, UCLA Yalnızlık Ölçeği ve CooperSmith Özsaygı ölçeği kullanılmıştır. Veriler, SPSS paket programından yararlanılarak frekans dağılımları, Mann Whitney U ve Kruskal Walis H Testi ile çözümlenmiştir. Van ili Erciş ilçesinde Milli Eğitim Bakanlığına bağlı beş lisede yapılmıştır. Araştırmanın izni için ilk olarak okul müdürlüklerinden gerekli izinler alınmıştır. Uygulama yapılacak okulların müdürleri ve rehber öğretmenleri ile görüşülerek uygun gördükleri tarihlerde ölçekleri uygulamak için okullara gidilmiştir. Uygulamaya başlamadan önce okul rehber öğretmeni ile uygulama yapılacak sınıflara girilerek öğrencilere araştırmanın hangi amaçla yapıldığı, araştırmaya katılımın gönüllülüğü, ölçek sorularına içten ve samimi cevap vermenin önemi, ölçekler doldurulurken dikkat edilecek hususlar ile ilgili kısa açıklamalar yapılmıştır. Cevaplar 800öğrenci tarafından yaklaşık 40-45 dakikada, ölçekler üzerinde işaretlenerek doldurulmuştur. Kişisel bilgi formunu ve ölçeklerin bazı maddelerini yanıtsız bırakan, 36 öğrenciye ait veri araştırmaya dâhil edilmemiştir. Tüm uygulamalar tamamlandıktan sonra sonuçlar SPSS programına aktarılarak analize hazır hale getirilmiştir. Çalışma örnekleminin %46’sının Bir Facebook hesabı olduğu ve % 8’inin birden fazla Facebook hesabının olduğu saptanmıştır. Facebook’u günlük olarak 31-60 dakika arası kullananların en yüksek özsaygı düzeyine sahip kullanıcılar olduğu ayrıca Facebook’ta ortalama 0-80 arası arkadaşı olan öğrencilerinde en fazla yalnızlık hisseden öğrenci grubu olduğu tespit edilmiştir. 274 Beklenen/Geçici Sonuçlar Araştırma bulguları incelendiğinde, lise öğrencilerinin cinsiyetlerine göre yalnızlık puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olduğu ve kız öğrencilerin erkek öğrencilerden daha fazla yalnızlık çektikleri görülmüştür. Ancak lise öğrencilerinin cinsiyetlerine göre özsaygı puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık belirlenememiştir. Öğrencilerden özsaygı düzeyleri yüksek olanların Facebook’ta daha az vakit geçirdiği ve Facebook’ta diğer arkadaşlarına göre daha az arkadaşa sahip olan öğrencilerinde yalnızlık düzeylerinin daha yüksek olduğu görülmüştür. Facebook’ta yaptıkları durum güncellemelerine çok nadir beğeni-yorum alanlar, çok nadir olarak Facebook’ta fotoğraf paylaşımı yapanlar ve Facebook’ta hiçbir şekilde müzik-video paylaşımı yapmayan öğrencilerin yalnızlık düzeyi en yüksek çıkan öğrenci grupları olduğu görülmektedir. Ayrıca Facebook’ta sosyal çevrelerinden ve arkadaşlarından farklı olarak yeni insanlarla arkadaşlık kuran öğrencilerin, bunu yapmayan öğrencilere göre özsaygı düzeylerinin daha düşük olduğu tespit edilmiştir. Ancak öğrencilerin Facebook’ta günlük oturum açma sayılarının, Facebook’u hangi amaçla kullandıklarının, Facebook’ta yaptıkları durum güncellemesi sıklıklarının, yaptıkları paylaşımların kimler tarafından görüleceğinin, profil resimlerini değiştirme sıklıkları ve site de oyun oynama sıklıklarının özsaygı ve yalnızlık düzeylerini istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde yordamadığı belirlenmiştir. Bu çalışmanın bulguları ışığında, okullarda psikolojik danışmalık ve rehberlik servislerinin Facebook’un ve diğer sosyal medya araçlarının nasıl daha etkili ve yararlı bir biçimde kullanılabileceği ile ilgili öğrencilere seminerler vermesi, öğretmenlerin sınıflarına girdikleri öğrencilerini kapsayan Facebook grupları oluşturarak, okul dışında da öğrencilerine akademik ve sosyal destek olanakları yaratmaları önerilmektedir. Araştırmacılara ise Facebook’ta kullanıcıların arkadaşları tarafından arkadaşlıktan çıkarılmalarının ve gönderdikleri arkadaşlık tekliflerine olumsuz yanıt verilmesinin özsaygı ve yalnızlık düzeylerini nasıl etkilediğine yönelik çalışmalar yapmaları, kullanıcıların sitenin kullanımına yönelik motivasyonlarının daha iyi anlaşılabilmesi için de nitel çalışmalar yapmaları önerilmekledir. Anahtar Kelimeler: Facebook, yalnızlık, özsaygı, lise öğrencileri Kaynakça Acar, A. (2008). Antecedents and consequences of online social networking behavior: The case of Facebook. Journal of Website Promotion,3(1-2),62-83. American Psychiatric Association (2000). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (Fourth Edition, Text Revision). Washington, DC: American Psychiatric Association. Amichai-Hamburger, Y., & Ben-Artzi, E. (2003). Loneliness and internet use. Computers in Human Behaviour, 19, 71–80. Amichai-Hamburger, Y. Ve Vinitzky, G. (2010). Social network use and personality. Computers In Human Behavior, 26(6), 1289-1295. Arıkan, R. (2004). Araştırma Teknikleri ve Rapor Hazırlama, Ankara: Asil Yayıncılık. Armstrong, L., Phillips, J. G., & Saling, L. L. (2000). Potential determinants of heavier Internet usage. Int. Journal of HumanComputer Studies, 53, 537-550. Aspendorpf, J. B., &Wilpers., S.(1998).Personality effects on social relationships.Journal of Personality and social Psychology,74,1531-1544. Hazar, M. (2011). Sosyal Medya Bağımlılığı -Bir Alan Çalışması. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 151 - 176. Paşamehmetoğlu, A. ve Atakan-Duman, Ş. (2011). The moderatıng effect of ‘ıntensıty of facebook use’ between socıal trust and socıal capıtal. International Journal of Arts & Sciences, 4(3):229-238. Vural, Z. ve Bat, M. (2010). Yeni bir iletişim ortamı olarak sosyal medya: Ege Üniveristesi İletişim Fakültesine yönelik bir araştırma. Journal of yasar University20,3348-3382 Whitlock JL, Powers JL, Eckenrode J (2006) The cutting edge: the internet and adolescent self-injury. Developmental Psychology, 42: 407–417.