VAN’IN GÜRPINAR İLÇESİNDE BULUNAN HRİSTİYAN DİNİ MİMARİSİ


Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2021

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Mehmet Fatih GÜDEN

Danışman: Yalçın Karaca

Özet:

VAN’IN GÜRPINAR İLÇESİNDE BULUNAN HRİSTİYAN DİNİ MİMARİSİ                                

ÖZET

            Van İli Gürpınar İlçesi, Hristiyan dini mimarisi bakımından oldukça önemli bir bölgedir. Tez dönemi boyunca Gürpınar İlçesi’ne bağlı 79 köy ve mezraları kapsamlı bir saha araştırmasıyla incelenmiştir. Bu çerçevede tespit edilen yapıların mimari ve plan özellikleri tek tek incelenerek, fotoğraf ve çizimlerle desteklenip katalog oluşturulmuştur. Bu çalışmalar esnasında Sanat Tarihi metotlarına bağlı kalınarak, yapılar hakkındaki araştırmalar sonuçlandırılmıştır.

            Yapılan incelemeler sonucunda Gürpınar İlçe sınırları içerisinde kısmen ayakta kalabilmiş 7 eser tespit edilmiştir. Bu eserlerin güncel halleri belgelenmiş olup, mimari ve süsleme özellikleri açısından ele alınmıştır. Tespit edilen iki manastır ve bir kilise yapısı dışındaki mimari eserler için daha önce yapılmış herhangi bir akademik çalışma olmaması, yeni tespit ettiğimiz yapıları literatüre kazandırmak bakımından önemlidir. İncelemesini yaptığımız yapılardan 3 tanesi Ermeni Kilisesi, iki tanesi Ermeni manastırı, bir tanesi Nasturi Kilisesi ve bir tanesi de Nasturi Manastırıdır. Yapıların bugünkü mevcut halleri yapılan saha çalışmaları ile birlikte ortaya konup, plan çizimleri yapılarak eserlerin tanıtımı yapılmıştır. Ayrıca manastır ve kiliselerin konumlarına ve dini mimarilerindeki yerlerine öncelikli olarak değinilmiştir. Çeşitli kaynaklarda var olduğu bilinen ancak günümüze ulaşamayan Hristiyan dini mimarisine ait yapılara, tezimizin “Günümüze Gelemeyen Yapılar” bölümünde yer verilmiştir. Değerlendirme kısmında ise eserlerin plan tipolojisi ve mimari dokularına değinilmiştir.

            İncelemiş olduğumuz bu yapıların uğradıkları tahribat nedeniyle hiçbirinde inşa kitabelerinin bulunmayışı, yapılar hakkında kesin bir tarihlendirme yapabilmemizi olanaksız kılmıştır. Bu nedenle incelenen yapılar plan ve mimari özelliklerine bakılarak tarihlendirme işlemi yapılmaya çalışılmıştır. Araştırmamıza konu olan dini yapıların tümünde taşıyıcı unsur beden duvarlarıdır. Bununla birlikte serbest paye, duvar payeleri ve kemerlerde kullanılmıştır.

            Tespit ettiğimiz tüm yapıların inşasında, genellikle bulundukları bölgede yoğun olarak karşılaşılan malzemeler olan, kaba yonu taş veya moloz taş malzeme kullanılmıştır. Bu yapıların tümünde süslemenin son derece az olduğu ve yapıların gösterişten uzak, işlevsel yönlerinin güçlü olduğu anlaşılmıştır.

            Binlerce yıllık tarih ve kültür mozaiğinin somut temsilci olan serhat şehrimiz Van ve İlçesi Gürpınar, sınırları dâhilinde farklı kültürlere ait henüz incelenmemiş ve tescillenmemiş birçok eser bulundurması bakımından son derece önemli bir konuma sahiptir. Çalışmamız kapsamında incelediğimiz yapıların büyük çoğunluğunun literatürde bulunmaması, bu tez çalışmasını yeni ve özgün kılmaktadır. Söz konusu bölgede yapılacak bilimsel araştırmaların titizlikle yürütülmesi, bu eserlerin objektif yaklaşımlarla tahlil edilmesi ve böylelikle bilim dünyasına kazandırılması önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler   : Gürpınar, Manastır, Kilise, Ermeni, Nasturi.

Sayfa Sayısı               : XVI + 151

Tez Danışmanı          : Dr. Öğr. Üyesi Yalçın KARACA