"Bayburt'taki Hıristiyan Dini Mimarisi"

---

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2017

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Samet ERGÜN

Danışman: Yalçın Karaca

Özet:

                                                                            ÖZET

Doğu Karadeniz Bölgesi’nin önemli kentlerinden biri olan Bayburt, ilkçağlardan günümüze kadar birçok uygarlığa ev sahipliği yapmış ve büyük kültürlerin beşiği olmuştur. Bayburt ve yöresi, Türklerini Anadolu’da ilk fethettikleri ve yerleştikleri bölgelerdendir. Doğu ile Karadenizi arasındaki bir bölgede olması nedeniyle, hem doğu hem de karadeniz kültüründen etkilenen Bayburt’ta, Bizans, Akkoyunlu, Selçuklu ve Osmanlı Kültürleri derin izler bırakmıştır.

Yaşadığımız topraklarda bin yılı aşkın süre varlığını sürdürmüş Bizans İmparatorluğu, 1453’te Fatih Sultan Mehmet’in başkent Konstantinopolis’i almasıyla siyasi varlığını tamamlamış ancak Bizans İmparatorluğu dinsel, yönetsel ve kültürel birikimini kaybetmemiş sadece yeni güce devretmiştir.

Tanzimat Fermanı (1839) ile Osmanlı himayesi’nden vatandaşlık sınıfına geçen Gayrimüslimler’in hakları artırılmış, kiliselerden toplanan vergiler kaldırılmış, dinsel topluluklara kendilerini yönetebilme, okul ve ibadet yerlerini inşa edebilme olanağı sağlanmıştır.

Tanzimat ve Islahat Fermanları ( 1856) sonrası Gayrimüslimlere tanınan yeni ibadet yerleri yapabilme hakkı ile Gayrimüslimler’in, görülmedik yoğunlukta imar etkinliğine girdikleri gözlenmektedir.

Bu çalışmamızda amacımız, Bayburt’taki Hıristiyan Dini Mimarisi’ni belgelemek, yapıların gerek plan ve mimari, gerekse süslemeleri bakımından incelenerek belli bir çerçeveye oturtulmasını sağlamak ve günümüzdeki durumlarını tespit edebilmek amacını taşımıştır.

Bu amaçlar doğrultusunda yaptığımız çalışma sonucu; Bayburt’taki Hıristiyan Dini Mimairisi’ne ait bizim tespit edebildiğimiz on altı kilise yapısı incelenmiştir. Bu yapıların on beş tanesi Bayburt Merkez ilçede, bir tanesi ise Demirözü ilçesinde inşa edilmiştir. Bir kısmı temel seviyede de olsa günümüze gelebilen on yapı çalışmamızın sınırlarını oluşturmuştur. Günümüze gelemeyen altı yapı ise kaynaklarda ulaşabildiğimiz ve yerinde yaptığımız araştırmalarımız sonucu elde ettiğimiz bilgiler doğrultusunda tanıtılmaya çalışılmıştır. Günümüze dört duvarı ile birlikte gelebilen on yapının ölçüsü alınarak plan çizimleri gerçekleştirilmiştir.

Konumuz kapsamına giren kiliselerin ayrıntılı arazi çalışmaları yapılarak plan çizimleri gerçekleştirilmiştir. Görsel zenginlikle desteklenerek detaylı anlatımlarla tanıtılan kiliselerin son durumları ortaya konulmuştur.

Bölgedeki kilise yapılarının plan tipolojisi; nef sayısı, üst örtü ve taşıyıcı sistemlerine göre sınıflandırılmıştır. Tipolojik olarak; bazilika plan tipinde inşa edildikleri ortaya çıkartılmıştır.

Yapılan kütüphane ve arazi çalışmalarında karşılaşılan en önemli sorun kaynak yetersizliği ve yapıların kaderine terk edilmiş olmasıdır. Bu yapıların planları çizilmiş ve tasvirleri yapılarak, fotoğrafları çekilmiştir.

Şu anda üzerinde yaşadığımız topraklarda oluşmuş bir sanat ve uygarlık ürünleri olarak var olan bu tarihi eserler, kültürel mirasımız içerisinde yer almaktadır. Geçmişte olduğu gibi bugünde bu değerlere, hak ettikleri önemin verilmesi düşüncesindeyiz.