Akademik Veri Yönetim Sistemi
Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sa.27, ss.119-130, 2022 (Hakemli Dergi)
Yazı, insanlar arasında bir iletişim aracı olmanın yanı sıra devlet işlerinin kayıt altına alınmasının da yegâne yoludur. Yazı, bilginin muhafazasında ve gelecek nesillere taşınmasında önemli bir yere sahiptir. Yazı, sivri uçlu bir nesneyle belli bir yüzey üzerine anlamlı sözler işlenmesi ile ortaya çıkan bir faaliyettir. Arkeolojik verilerden anlaşıldığı kadarıyla yazının ilk örnekleri, kil tabletlere sivri bir nesne ile kazınması suretiyle oluşturulmuştur. İnsanlar, tarih boyunca coğrafî ve ekonomik şartlara bağlı olarak farklı yazı malzemeleri keşfetmiş ve geliştirmiştir. Erken dönem İslam tarihinde yazı siyasî, dinî ve sosyal amaçlara hizmet edecek biçimde gelişip yaygınlaşmıştır. İslam tarihinin ilk dönemlerinde basit düzeyde başlayan kayıt tutma geleneği, Emevî ve Abbâsî dönemlerinde diğer medeniyetlerle etkileşimin sonucunda ileri düzeye ulaşmıştır. Öte yandan estetik kaygılarla yeni yazı stilleri ortaya çıkmıştır. İdarî hayata bağlı olarak şekillenen yazı kültürü, çok geçmeden ilim ve sanatla iştigal eden zümreye de yansımıştır. Bu gelişmelere bağlı olarak yazı malzemeleri çeşitlenmiştir. Bu makalede Abbâsî Devleti’nin ilk iki asrında (132-334/750-945) devlet kurumlarında görev yapan kâtiplerin kullandığı yazı malzemeleri tarihî veriler ışığında aydınlatılmaya çalışılmıştır. Buna bağlı olarak kalem, mürekkep, kâğıt ve benzeri yazı malzemeleri ile yazı araç gereçlerinin içine konulduğu devât üzerinde durulmak suretiyle yazı malzemelerinin Abbâsî dönemindeki durumu ve gelişimi ele alınmıştır.
Anahtar Kelimeler: Abbâsî Devleti, Kâtiplik, Bürokrasi, Yazı
Malzemeleri