Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Temel İslam Bilimleri Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Abdulhakim Erdoğan
Danışman: Mehmet Şirin Çıkar
Özet:
Arap dili gramerini incelediğimizde, temel kaynaklarımızdan başta
Kur'an-ı Kerim olmak üzere diğer İslami ilimleri tam anlamıyla öğrenebilmek
adına nahiv kaideleri ta'liminin önemli bir role sahip olduğunu görmekteyiz. Bu
öneme binaen nahivciler, nahiv kaidelerini ihtiva eden eserleri kaleme almışlar.
Te'lif edilen bu eserlerin bir kısmı fazla detay içerdiğinden dolayı kimi
nahivciler tarafından özetlenerek ihtisar çalışmaları yaplmıştır. Kimi
eserlerin de anlaşılması zor olduğu için başka nahivciler tarafından
detaylandırılarak şerh çalışmaları yapılmıştır.
Arap
dili gramerinde te'lif edilen eserlerin, detaylandırma veya özetlenme yolu ile
yapılan şerh ve muhtasar çalışmaları büyük bir önemi haizdir. Bu alanda yapmış
olduğu önemli çalışmalarıyla ön pılana çıkan nahivcilerden biri de İbn
Hişâm'dır. Nitekim İbn Hişâm, kimi zaman kendi eserlerini kimi zaman ise başka
müelliflerin eserlerini şerh etmiş veya ihtisar etmiştir. Bu çalışmada
öncelikle İbn Hişâm'ın yaşadığı döneme genel bir bakışla başlanmış daha sonra
hayatı, ilmi kişiliği, hocaları, öğrencileri ve eserleri hakkında bilgi
verilmeye çalışılmıştır.
Birinci
bölümde şerh ve muhtasar kavramların tahlili yapıldıktan sonra İslam âlimleri
tarafından şerh ve muhtasarın bir gelenek haline getirilme süreci ele
alınmıştır. İslami ilimler ile dil alanında yapılan şerh ve muhtasar
çalışmaları incelenmiştir.
Çalışmanın
ikinci bölümünde İbn Hişâm'ın şerh ve muhtasar ile ilgili düşüncesi
irdelenmiştir. Şerh ve muhtasar alanında te'lif ettiği eserler ile eserlerdeki
metodu ele alınmıştır. Diğer eserleri hakıkında da bilgiler verilmiş olmakla
beraber şerh alanında Şerhu katri'n-neda ve belli's-sadâ eseri; muhtasar
alanında ise el-İ'râb an kavâidi'l-î'râb eserleri detaylıca incelenmiştir.