Malatya Müzesi'nde bulunan Osmanlı dönemi sikkeleri (18. - 20. yy.)

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2021

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Ömer ARSLAN

Danışman: Ercan Çalış

Özet:

Malatya, Doğu Anadolu Bölgesi'nde ve Fırat Havzası'nın yukarı Fırat bölümünde yer almaktadır. İç Anadolu ve Akdeniz Bölgeleri ile Doğu Anadolu arasında bir köprü görevi gören Malaya, birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Yapılan pek çok arkeolojik çalışmalarda Malatya'nın çok eski bir yerleşim yeri olduğu anlaşılmaktadır. Pek çok medeniyete ev sahipliği yapmış Malatya, tarihi ile Paleolitik çağa kadar gitmektedir. Değirmentepe, Cafer höyük, İmamoğlu, Pirot ve Köserbaba Höyükleri Battalgazi (Eski Malatya) yakınındaki Arslan Tepe'de yapılan kazılarda ve yapılan araştırmalarda bu bölgede insanların mağaralardan çıkıp yerleşik köy hayatına başladığı anlaşılmıştır. Malatya tarih boyunca konumunun da öneminden dolayı çok sayıda medeniye ev sahipliği yapmıştır. Kuşarra Krallığı, Hititler, Asurlar, Persler, Bizanslar ve Osmanlılar bunlar arasında en önemlilerini oluşturmaktadır. Bölge İslam hâkimiyetine geçtikten sonra, sınır şehri olmasının da etkisiyle Arap ve Bizanslar için bir savaş alanı haline gelmiştir. Tüm bu ve benzer olumsuz gelişmelere rağmen Malatya her defasında toparlanmayı bilmiş ve önemini koruyabilmiştir. İnsanlar arasında değiş - tokuş usulüne son vererek, özellikle ekonomi ve ticarette yeni bir dönemi başlatan sikkelerin, ilk olarak Lidyalılar tarafından icat edildiği kabul edilir. Ait oldukları dönemin, hükümdarın maddi ve kültürel sembolü olan sikkeler üzerinde yer alan yazılar, saylar, semboller, figürler, geometrik ve bitkisel motifler ile dikkati üzerine çeken birer küçük sanat eseri olmayı başarmışlardır. Sikkeler üzerinde yer alan yazılar, motifler darp edildikleri dönemin sanat anlayışını ve kültürünü yansıtmada önemli rol oynamaktadır. Sanat Tarihi biliminin yanı sıra diğer bilimlere de önemli katkılar sağlayan sikkeler, bu özelliği ile de birer belge niteliği taşımaktadır. Malatya Müzesi'nde bulunan Osmanlı Dönemi Sikkeleri (18. - 20. yy.) ilk defa bu çalışmada ele alınmıştır. Sikkeler seçilirken birbirinden farklı olmasına dikkat edilmiş, bu farklar, üretildikleri maden ve üzerinde bulunan bezemeler dikkate alınarak yapılmıştır. Düzenli bir kronolojik sıraya tabi tutularak incelenen bu sikkelerin katalog bölümü oluşturulmuş, bu kapsamda sikkelerin ölçümleri yapılmış, malzeme ve süsleme özellikleri, detaylı bir şekilde analiz edilerek ait oldukları dönemin ekonomik durumu ve sanatsal üslup özellikleri ortaya çıkarılarak incelenmeye çalışılmıştır. İncelemeler sonucunda elde edilen veriler ışığında, sikkelerin ait oldukları dönem, darp tarihi, darp yeri, malzemesi, yazıları, tuğraları ve süsleme özellikleri kapsamında sikkelerin değerlendirmesi yapılmıştır. Bu bağlamda yapılan çalışmanın Osmanlı Dönemine ait sikke çalışmalarına önemli katkılar sunacağı öngörülmüştür.