Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi (Yl) (Tezli), Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: RESUL SARI
Danışman: Yalçın Karaca
Özet:
ELAZIĞ’DAKİ HIRİSTİYAN DİNİ MİMARİSİ
ÖZET
Elazığ, bulunduğu konum itibariyle tarih boyunca önemli bir yerleşim alanı
olmuştur. Farklı inançlara sahip sosyo – kültürel çeşitliliğe sahiptir. Hıristiyanlığa ait
dini mimari eserler ise bu coğrafyadaki kültürel mirasın bir parçasını oluşturmaktadır.
İncelediğimiz alanla ilgili bölgedeki bilimsel yayınların oldukça az sayıda olması ve
bugüne kadar bir bütün olarak lisansüstü akademik çalışmaya konu olmaması tez
çalışmamızın ana sebeplerindendir.
Materyal taraması ve saha çalışmamız sonucunda günümüze gelen on altı ve
gelemeyen dokuz olmak üzere toplamda yirmi beş yapı yerinde incelenmiştir.
Bunlardan dört manastır ve on kilise yapısı Ermeni dini mimarisine aittir. Bir manastır
ve bir kilise ise Süryaniler tarafından yapılmıştır. Merkez ilçedeki ibadete açık olan ve
Süryani cemaati tarafından kullanılan Meryem Ana Kilisesi hariç diğer yapılar işlevsiz
haldedir.
Günümüze gelebilen yapılar dört farklı plan tipinde inşa edilmiştir. Bunlar; tek nef
planlı kiliseler, üç nefli bazilikal planlı kiliseler, Kapalı Yunan Haçı planlı kiliseler ve
trikonkhos (üç yonca yapraklı) planlı kiliselerdir. Çalışmamızda sadece iki tane
jamatun yapısı tespit edilmiştir. Her iki yapı da merkezi planlı jamatunlar grubundadır
ve Elazığ Merkez ilçede yer almaktadır. Biri Merkez diğeri ise Palu ilçesinde bulunan
sadece iki şapel yapısı vardır.
Yapıların üst örtülerinde yoğun bir beşik tonoz kullanıldığı görülmektedir. Kubbe
bulunan kiliselerde tümünde kubbeye geçişler pandantiflerle sağlanmıştır. Elazığ’daki
yapılar oldukça mütevazıdır. Kiliselerin cephe düzenlemeleri ve süslemeleri sadedir.
Taç kapı formu veren herhangi bir giriş veya cepheleri hareketlendiren yırtmaç niş
bulunmamaktadır. Beden duvarları ağırlıklı moloz taş malzemeyle örülmüştür.
11. yy’dan başlayarak 20. yy başına kadar büyük ölçüde Selçuklu ve Osmanlı
hâkimiyeti altında şekillenen Hıristiyan dini mimarisine ait bu yapılar günümüzde
Türkiye Cumhuriyeti tarafından korunması gerekli eserler grubuna alınmıştır. Bu
durum ülkemizin tüm kültürel mirasımıza etnik köken, ırk ve sınıf ayrımı
gözetilmeksizin sahip çıktığının bir kanıtıdır.
Çalışmamız Elazığ’da tespit edilebildiğimiz tüm manastır ve kiliseleri her yönüyle
objektif ve bilimsel metotlarla ele alan özgün çalışma olmasından dolayı önemlidir.
Anahtar Kelimeler : Elazığ, Manastır, Kilise, Hıristiyan, Ermeni, Süryani.
Sayfa Sayısı: : XXX + 335
Tez Danışmanı : Dr. Öğr. Üyesi Yalçın KARACA