Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türk Dili Ve Edebiyatı Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2025
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Meyrem Coşkun
Danışman: Mustafa Solmaz
Özet:
İnsanlık tarihi boyunca mitler, evreni anlama, açıklama ve
anlamlandırma çabasının temel bir aracı olarak varlık göstermiştir. Bu
anlatılar, sadece hayal gücünün ürünü olan masalsı hikâyeler değil; aynı zamanda
bireylerin ve toplumların doğayla, evrenle ve kendileriyle kurdukları
ilişkilerin sembolik ve düşünsel yansımalarıdır. Mitler, bireysel ve toplumsal
kimliğin oluşmasında etkili olmuş, kültürel değerlerin kuşaktan kuşağa
aktarılmasında önemli bir rol üstlenmiştir. Ritüeller ve sembollerle bütünleşen
mitler, sadece geçmişi değil, aynı zamanda günümüz dünyasını anlamada da
işlevsel bir anlatı biçimi olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu tez çalışması, halk edebiyatı kapsamında yaratılış
mitlerine odaklanmakta; özellikle Türk mitolojisinin bu anlatılar içerisindeki
yeri ve işlevini incelemeyi amaçlamaktadır. Türk mitolojisi, dünya mitolojileri
arasında hâlâ yaşayan ve kültürel sürekliliğini büyük ölçüde koruyan nadir
sistemlerden biridir. Bozkır kültürünün etkisiyle doğayla iç içe gelişen Türk
mitleri, evrenin, insanın ve doğanın kökenine dair derin semboller ve anlamlar
taşır. Su, dağ, ağaç, gökyüzü, hayvanlar gibi doğa unsurları; Türk yaratılış
mitlerinde yalnızca çevresel varlıklar değil, aynı zamanda kutsal olanla
kurulan ilişkinin sembolik taşıyıcılarıdır.
Bu bağlamda yaratılış mitleri, yalnızca evrenin oluşumunu
açıklamakla kalmaz; bireyin doğayla olan ilişkisini anlamlandırmasında,
toplumsal değerlerin oluşmasında ve kültürel kimliğin inşasında merkezi bir yer
tutar. Halk edebiyatı geleneği içinde sözlü kültür aracılığıyla kuşaktan kuşağa
aktarılan bu anlatılar, kolektif hafızanın oluşmasına katkı sağlamış; aynı
zamanda modern toplumlarda da kültürel bir referans noktası olarak varlığını
sürdürmüştür. Türk mitolojisinin bu canlı yapısı, onu hem tarihsel bir kaynak
hem de yaşayan bir kültürel miras haline getirmiştir.