Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Tıpta Uzmanlık
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Temel Tıp Bilimleri Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2024
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MERYEM ATASAYAR ÇELENK
Danışman: Halil İbrahim Akbay
Özet:
Giriş ve Amaç: Günümüz tıp uygulamalarında tanısal karar vermede laboratuvar test sonuçlarının kullanılması, alınan klinik kararı büyük ölçüde etkilemekte ve klinisyenleri sorunun kaynağına yönlendirmektedir. Teknolojik gelişmelere dayalı olarak kullanılabilirlik ve ulaşılabilirliğin artmasıyla birlikte laboratuvar test istemlerinin de artan bir şekilde uygunsuz istendiği görülmektedir. Uygunsuz laboratuvar tetkik istemlerinin azaltılması amacıyla Sağlık Bakanlığı tarafından Akılcı Laboratuvar Kullanım Projesi kapsamında refleks ve reflektif test uygulamalarının önemi vurgulanmış ve laboratuvarlarda kullanımı teşvik edilmiştir. Bu amaç doğrultusunda literatürde refleks test uygulaması kapsamında yer alan ve alması muhtemel testlerin refleks test eşiklerini belirlemeyi ve refleks test uygulamasının maliyet açısından yararını göstermeyi amaçladık. Gereç ve Yöntem: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Dursun Odabaş Tıp Merkezi polikliniklerine başvuran 18 yaş üzeri hastaların 2023 yılı ilk 6 ay verileri çalışmaya dahil edildi. Refleks test algoritmaları ve uygulamalarında kullanılacak en uygun cut-off değerleri ROC analizi ile belirlenerek laboratuvarımızda kullanılan referans değerlerle karşılaştırıldı. Refleks test sayıları kullanılarak maliyet etkinliği ve ekonomik katkı değerlendirildi. Bulgular: TSH-sT4 refleks test uygulamasında 63148 hasta sonucunun ROC analiziyle belirlenen alt ve üst cut-off değerleri sırasıyla 0,282 ve 6,77 μIU/mL olarak bulundu. Bu refleks eşik kullanıldığında %80,7 oranında sT4 testinden tasarruf edilebileceğini ve bununa birlikte %1,9 oranında da sT4 testinin eksik istenebileceği bulundu. Maliyet açısından (hastanemizdeki en son temin fiyatları dikkate alındığında) 1.094.043 ₺ tasarruf sağlanabileceği bulundu. Refleks Bilirubin uygulamasında 15291 hasta sonucunun ROC analiziyle belirlenen en uygun cut-off değeri 1,119 mg/dl olarak bulundu. Bu refleks eşikle %89,3 oranında gereksiz istemden kaçınılabileceği ancak %0,1 oranında istemin gözden kaçabileceği bulundu. Maliyet açısından 86.026 ₺ tasarruf sağlanabileceğini hesaplandı. Refleks İkter indeks uygulamasında 17203 hasta sonucunun ROC analiziyle belirlenen en uygun cut-off değerini 1,4 mg/dl olarak bulundu. 0,8 mg/dl eşik değeri için yapılan analizde %24 oranında total bilirubin testinden tasarruf edilebileceğini ve %0,1 oranında total bilirubin test isteminin gözden kaçabileceği bulundu. Maliyet açısından 24.915 TL’e denk gelmektedir. Refleks ALT uygulamasında 69091 hasta sonucu için ROC analiziyle belirlenen en uygun cut-off değerini kadın, erkek ve total veride sırasıyla 25 U/L, 35 U/L ve 30 U/L olarak bulundu. Total veri için belirlenen refleks eşikle %83,8 oranında AST testinden tasarruf edilebileceği ve %0,8 oranında AST test isteminin gözden kaçabileceği bulundu. Maliyet açısından 364.845 ₺ tasarruf sağlanabileceğini hesaplandı. Refleks PSA uygulamasında 2607 hasta sonucu için belirlenen (tPSA :4-10 ng/ml) refleks eşikle %34 oranında sPSA testinden tasarruf edebileceği ve 14.857 ₺ tasarruf sağlanabileceği hesaplandı. TSH ve Anti-TPO için belirlediğimiz refleks test uygulamasında 3686 hasta sonucuna göre Anti-TPO testinden %87,3 oranında ve 172.495 ₺ tasarruf sağlanabileceğini hesaplandı. Anti-TPO ve Anti-Tg istemleri içinbelirlediğimiz refleks test uygulamasında 2216 hasta sonucu analiz ettik ve %16,3 oranında Anti-Tg testinden tasarruf edebileceğimizi bulduk.Maliyet açısından 21.400 ₺ tasarruf sağlanabileceği hesaplandı. Tartışma ve Sonuç: Refleks test uygulaması, akılcı laboratuvar kullanımı doğrultusunda uygunsuz istemlerin önlenmesi açısından değerli bir adımı oluşturmaktadır. Uygun hasta profili ve cut-off değerleri kullanılarak ve hasta güvenliğinden ödün vermeden pek çok testten kaçınılabilir. Bu çalışmadaki testler için gösterildiği gibi, tanımlanan refleks test algoritmaları, refleks testin temel amaçları olan zaman ve maliyet etkinliğini arttırmaktadır. Laboratuvar profesyonelleri olarak giderek artan test çeşitliliği, zaman kısıtlılığı ve maliyet etkinliği gibi durumlarla bu ve diğer testler için yeni refleks test algoritmaları ve cut-off değerlerinin belirlenmesi konusunda ilgi giderek artmaya devam etmektedir. Bu çalışmanın da benzer çalışmalara öncü olacağı daha ileri araştırmalara ihtiyaç vardır. Anahtar kelimeler: Refleks test, Reflektif test, Akılcı laboratuvar kullanımı, Maliyet, Uygunsuz test