Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji (Yl) (Tezli) , Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ENİSA TAYFUR
Danışman: Sabahattin Erdoğan
Özet:
Urartu Krallığı'nın siyasi sınırları içinde yapılan kazılarda çok önemli veriler elde edilmesine karşın Muş Bölgesi sürekli gizliliğini korumuştur. C.A. Burney'in kısa süreli Kayalıdere kazısı olmasına rağmen birçok soru cevapsız kalmıştır. 2018 ve 19 da Alparslan II kapsamında temizlik ve sondaj çalışmalarını kapsayan kurtarma kazıları yapılmıştır. Buradan elde edilen seramikler tez kapsamında çalışılmıştır. Bunun yanı sıra özellikle son dönemlerde Muş Bölgesi'nde yapılan arkeolojik yüzey araştırmalarında gelişkin bir Urartu izlerinin varlığı kanıtlamıştır. Keza Alpaslan Barajı II'nin su toplama alanında kalan kale ve hemen yanındaki Tepeköy Höyük ivedilikle kazılmaya başlanmış ve birçok yeni veri sunmuştur. Bu veriler; mimari, dini, askeri ve günlük yaşantıya ait kanıtlardan oluşmaktadır. Konumuz genelinde ise bu kanıtlardan ''çanak-çömlek'' grubunun çok sayıda olması ve çeşitliliği ile çok önemli yer tutmaktadır. Urartu'nun krallık süreci ile birlikte seramik sanatında bazı değişimler olmuştur. Bu değişimler, Erken Demir Çağ mal gruplarında bilinen kiremit astarlı malların, Orta Demir Çağ süreci ile birlikte yerini krallığı temsil eden kırmızı perdahlı mallara bırakması şeklinde görülür. İyi pişmiş, çark yapımı ve kaliteli bir kil yapısına sahip bu seramikler, depolama kaplarından, dini seremonilerde kullanılan libasyon kaplarına değin farklı tiplerdedir. Ayrıca kaplar üzerinde özel üretim olduklarını gösteren damga mühür baskıları, piktogramlar ve hiyeroglifler yer almaktadır. Bu mal grubunun yanı sıra kalede görülen diğer mal grupları; kahve-kiremit mal, kiremit astarlı mal, kahve astarlı mal, krem mal, krem astarlı mal ve gri-siyah mallardır. Bu mal gruplarına dahil edilen kaplar genellikle bitki, taşçık, orta kum katkılı, orta pişmiş ve çark yapımıdırlar. Kayalıdere Kalesinde, 2018/2019 kazı sezonlarında ele geçen seramiklerin ana formlarını, çanaklar, çömlekler, pithoslar ve tepsiler oluşturmaktadır. Nitelikli olup form vermeyen parçalar ise dipler, gövde parçaları, kulplar ve kaidelerdir. Kayalıdere Kalesi seramikleri mal grubu ve tipoloji olarak birçok Urartu merkezi ile paralellik göstermektedir. Ancak, bunun yanı sıra Muş Bölgesine has özellikler ile Van Gölü Havzası, Kuzeybatı İran ve Ermenistan gibi Urartu kültürünün görüldüğü merkezlerin çanak-çömleklerine oranla farklılıklar da göstermektedir. Bu farklılıklar; yoğun bitki katkılı hamur yapısının yanında, derin kazıma bezemedir. Bu yönleri ile incelenen seramikler daha çok Elâzığ-Malatya ve Bingöl bölgeleri ile benzeşmektedir.