Akademik Veri Yönetim Sistemi
Van Tıp Dergisi, cilt.29, sa.2, ss.1-9, 2022 (Hakemli Dergi)
Özet
Lizozomlar, hücredeki hasarlı bileşenleri veya görevini tamamlamış yapıları, içerisinde barındırdığı hidrolitik enzimler sayesinde parçalayan organellerdir ve otofajik yolağın son basamağında görev alırlar. Evrimsel olarak korunmuş bir lizozomal yolak olan otofaji, amino asit açlığı, katlanmamış proteinlerin birikimi veya viral enfeksiyon gibi stres koşullarında etkinleşir. Otofajinin temel görevi, hasarlı proteinleri, organelleri ve enfeksiyon kaynağını oluşturan mikroorganizmaları ortadan kaldırmaktır. Bu parçalanma mekanizması sırasında, lizozomlarla hasarlı proteinleri taşıyan otofajik veziküllerin etkileşmesi sonucunda otofagozomlar oluşur ve bu oluşum hücresel mekanizmalar ile sıkı bir şekilde kontrol altında tutulmaktadır. Bu etkileşim sırasında meydana gelen bir hasar, hücresel homeostazı bozabilir ve organizmanın hayatta kalmasına engel teşkil edebilir. Lizozomal Depo Hastalıkları (LDH), lizozomal enzimleri kodlayan genlerde oluşan mutasyonlar sonucu gelişen ve oldukça sık görülen insan genetik hastalıklarından biridir. Şimdiye kadar, 70’ten fazla LDH tanımlanmıştır. LDH esas olarak lizozomlardaki enzimlerin veya lizozomla ilişkili proteinlerin işlevsel bozukluklarından kaynaklanır. Meydana gelen bu bozukluklar, sindirilmemiş makromoleküllerin hücrelerde birikmesine yol açarak, bulundukları organların işlevlerinin düzgün bir şekilde sürdürülmesini tehlikeye sokabilir. LDH, özellikle hastalığın erken evrelerinde başta sinir sistemi olmak üzere iskelet sistemi ve retiküloendotelyal sistemde birçok sistemik hasara neden olabilir. Otofajinin modülasyonu ve yeniden aktivasyonu LDH için yeni bir terapötik yaklaşım olarak kabul edilir. Bu derlemede lizozomal depo hastalıkları ve otofaji arasındaki ilişkinin genel mekanizmaları, tedavi yaklaşımlarıyla birlikte değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Otofaji; lizozomal depo hastalıkları;
endozom; protein fonksiyon kaybı