Akademik Veri Yönetim Sistemi
Doğu Coğrafya Dergisi, cilt.20, sa.33, ss.135-160, 2015 (Hakemli Dergi)
Bu çalışmanın amacı Türkiye’deki kırsal nüfusun 1980-2012 yılları arasındaki değişimini incelemektir. Ayrıca aynı periyotta illerin kırsal nüfusları ve kır-şehir nüfus oranlarının değişimi de incelenmiştir. Çalışmada ülkemizdeki kırsal nüfusun 1927 yılı ve sonraki sayım yıllarına göre artış ve azalışı üzerinde durulmuş, söz konusu nüfusun özellikle 1980 yılından sonraki durumu daha detaylı bir şekilde incelenmiştir. Türkiye’de kırsal nüfus 1927 yılında toplam nüfusun %76’sını oluşturmaktaydı. Bu oran 1950 yılına kadar çok fazla değişmemiştir. Ancak 1950 yılından sonra başlayan kırdan kente yönelik yoğun göç hareketi, ilerleyen dönemde kırsal nüfusun toplam nüfus içindeki payının sürekli olarak düşmesine neden olmuştur. Öte yandan 1950 yılından sonra kırsal nüfusun toplam nüfus içindeki payı sürekli olarak azalırken söz konusu nüfus 1980 yılına kadar miktar olarak artmaya devam etmiştir. 1980 yılından sonra ise kırsal nüfus genellikle miktar olarak da azalma eğilimi sergilemiştir. Özellikle 2000-2012 yılları arasındaki 12 yıllık dönemde kırsal nüfus hızla azalmış, yaklaşık olarak 24 milyon olan kırsal nüfus 17 milyona düşmüştür.
Ayrıca illerin son 32 yıldaki kırsal nüfusları da tablolaştırılarak genel durum ve istisnalar ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Söz konusu zaman zarfında ülkedeki illerin kırsal nüfusu genellikle azalma eğilimi göstermektedir. 1980 yılında var olan 67 ilden sadece 5’inin kırsal nüfusu son 32 yılda sürekli olarak artmıştır. Bu iller Hatay, Muğla, Tekirdağ, Şanlıurfa ve Van’dan oluşmaktadır. Geri klan 62 ilde ise 32 yılda kırsal nüfus genellikle azalma eğilimi sergilemiştir. Öte yandan 1989 yılı ve sonrasında kurulan 14 ilden sadece Kırıkkale ve Iğdır’da kırsal nüfus artmaya devam etmiştir. Bunların dışında kalan 12 ilde ise kırsal nüfus sonraki süreçte genellikle azalma eğilimi göstermiştir.
Sayım dönemlerine göre kırsal nüfusu en fazla olan 20 ilin bölgelere göre dağılımı incelendiğinde ise Karadeniz, İç Anadolu, Marmara ve Doğu Anadolu bölgelerinde söz konusu il sayısının 1980 den sonra genellikle azaldığı, Ege ve G. Doğu Anadolu bölgelerinde ise arttığı görülmektedir. Akdeniz bölgesinde ise bu sayı 1980, 1990 ve 2000 yıllarında 5 olup değişmemişken, 2012 yılında 4’e düşmüştür. Ülkemizdeki toplam kırsal nüfusun ve illerin kırsal nüfuslarının değişimini başta göç olmak üzere, yeni il ve ilçelerin kurulması ile belediye sınırlarının genişletilmesi gibi çok sayıda faktör etkilemiştir.