Akademik Veri Yönetim Sistemi
15. Uluslararası Güncel Araştırmalarla Sosyal Bilimler Kongresi, İstanbul, Türkiye, 21 - 23 Mayıs 2022, cilt.1, sa.1, ss.109
Cinsiyetler arasındaki meşru ilişkinin başlangıcı olarak kabul edilen evlilik, her toplumda olarak işlerlik kazanmakla birlikte, toplumsal değişimlerin etkisiyle değişen ve
dönüşen bir yapıya sahiptir. Sosyal, ekonomik, kültürel, dini ve hukuksal bir takım iki cinsin birbirini seçme aşamasıyla başlayan evlilik süreci, geleneksellikten
modernizme geçildikçe değişim ve dönüşümü beraberinde getirmektedir. Günümüz modern düzeninde feodal yapılanmaya örnek olarak gösterilebilecek aşiret tipi örgütlenmeler
Türkiye’nin Doğu ve Güney Doğu Anadolu bölgelerinde bir gerçeklik olarak varlığını ettirmektedir. Aşiret tipi örgütlenme biçimlerinin yüzlerce yıldır varlıklarını devam
ettirmeleri, sistematik bir yapıya sahip olmaları ve genel kabule göre evlenme, akrabalık ve ilişkileri ile mümkün olagelmiştir. Komünal gruplar olarak nitelendirilebilecek
aşiretler, aile ve toplum arasında bir bağ kurarak kolektif davranma zorunluluğu ile çok aile kavramının önemini ortaya koymaktadır. Kürt aşiretlerinde akraba
evlilikleri, berdel, küçük yaşta evlilik ve çok eşli evlilik gibi mevzular geleneksel aile sergilerken kan bağına bağlı kapalı toplum yapısının hakim olduğunu
göstermektedir. Erkek eksenli gündelik performanslara dayalı ataerkil Kürt aile çeşitli ilişki ve değer biçimleri ile beslendiği ve desteklendiği
görülmektedir. Günlük yaşam pratiklerinin sosyal kontrol mekanizmaları tarafından sıkı bir denetlendiği geleneksel aile oluşumlarından birisi olan aşiret ailelerinde, boşanma
mevzusu da neredeyse imkânsız görülmektedir. Gerek akraba evlilikleri şeklinde kurulmuş , gerekse de berdel evlilikler sebebiyle bireysel kararların değil aile çıkarlarına
uygun karar verildiği gerçeğiyle mahrem alanı olmayan kadın ve erkeğin boşanma kararı zorluğu ve dillendirilememesi problemi söz konusu olmaktadır.
Bu çalışmanın amacı bir yanda günümüzün kaçınılmaz modern toplumsal deseni yanında tarafta da gelenek, kültür ve aşiret dokusuyla yoğrulmuş Van’da, boşanma olgusunu
sosyolojik açıdan incelemektir. Van’daki boşanmaları geniş bir çerçeveden irdeleyen bu , Van Barosu Adli Yardım Bürosu (2013-2021) ve Van Aile Mahkemesi’nden (2013-
2021) edinilen aşiret üyelerine ait boşanma dosyaları ile 10 boşanmış aşiret üyesi kadın ve ile gerçekleştirilen nitel görüşmelerden elde edilen veri seti üzerinden
anlamlandırılacaktır.
Van’da aşiret üyelerine bakıldığında hem kadın hem de erkek için kültür ve geleneğin
gölgesinde ertelenmeye ya da kamufle edilmeye çalışılan ve tehlikeli bir konu olan boşanma,
modernleşmeye yenik düşerek kentin sosyolojik dokusuna rağmen etkili olmaktadır.