Şemdinli Hakkâri iline bağlı bir ilçedir. İlçenin doğusunda İran, güneyinde Irak, güneybatısında Derecik ilçesi ve kuzeyinde Yüksekova ilçesi bulunmaktadır. Diğer bir ifade ile Şemdinli Türkiye’nin güneydoğuda, en uç kısmını oluşturmaktadır (Şekil.1). Yüzölçümü 1207 km² olan ilçede, Şemdinli kasabasının yanı sıra 18 köy ve 79 mezra yerleşmesi bulunmaktadır[1]. 1984 yılında bölgede başlayan terör olaylarından dolayı ilçede yer alan 4 köy ve 13 mezra yerleşmesi boşaltılmıştır. Yakın yıllarda güvenliğin sağlanmasına bağlı olarak 1 köy ve 6 mezra yerleşmesine geri dönüş sağlanmıştır. Geri dönüşün sağlanmadığı 3 köyün tüzel kişiliği ise sonlandırılmıştır (www.semdinli.gov.tr).

Şemdinli ilçesi hakkında bazı eski bilgilere 1899 tarihli Van Vilayet Salnamesinde rastlamaktayız. Bu salnameye göre 1899’da Van Vilayetinin Hakkâri Sancağına bağlı bir kaza olan Şemdinli’de (Şemdinan), kaza merkezi olan Nehri’nin (günümüzdeki Bağlar köyü) yanı sıra 112 köy yerleşmesi bulunmaktaydı. Adı geçen eserde kazanın doğusunda İran devletinin, güneyinde Musul vilayetine bağlı Revanduz ve Zibar kazalarının, kuzeyinde Gever (Yüksekova) ve batısında İmadiye kazasının bulunduğu belirtilmektedir. 1899 tarihli Van Vilayet salnamesinde Şemdinli kazasının nüfusunun 9256’sı erkek 7324’ü kadın olmak üzere toplam 16580 kişiden oluştuğu belirtilmektedir. Ayrıca kazadaki köylerde mektep, medrese, cami ve kiliselerin bulunduğu tekke ve medreselerde eğitim öğretim faaliyetlerinin yapıldığı belirtilmektedir. 1899 tarihli salnamede Şemdinli kazasında darı ve tütün ziraatının yanı sıra üzüm, elma, zerdali, nar, armut gibi meyvelerin yetiştirildiği ve bazı köylerde bal üretiminin yapıldığı belirtilmektedir. Adı geçen eserde kazada arazinin dağlık ve taşlık olmasından sığır, keçi ve koyun gibi hayvanların sayısının oldukça az olduğu ve örme kilimlerin az üretilmekle birlikte çok kaliteli olduğu bildirilmektedir (Van Belediyesi, 1995). Bu ifadelerden 1899’da kazada önemli sayılabilecek bir nüfusun bulunduğu, kaza merkezi ve köylerde eğitim öğretim faaliyetlerinin yaygın olduğu ve yörede özellikle darı, tütün ve çeşitli meyvelerin ziraatının önemli ekonomik faaliyetler olduğu anlaşılmaktadır.

[1] Bu çalışma ilk tamamlandıktan hemen sonra 16 Ekim 2018’de TBMM’den geçen bir kanunla Şemdinli’ye bağlı Derecik (belde), Anadağ, Gelişen, Ortaklar ve Uslu köyleri yeni kurulan Derecik ilçesinin sınırları içinde kaldı. Dolayısıyla bu tarihten önce ilçedeki köy sayısı 23 iken yeni düzenleme ile 18 oldu ve ilçenin alanı 1452 km²den 1207 km²’ye düştü. Yeni kurulan Derecik ilçesinin alanı ise 437 km² olup ilçede merkez haline getirilen Derecik kasabasının yanı sıra 4 köy yerleşmesi vardır.