“İnsana ıstırap veren her türlü hal, sıkıntı, zorluk” anlamına gelen dert kavramı, insan hayatının bir parçasıdır. İnsanoğlunun dertten âzâde olduğunu söylemek imkânsızdır. Az ya da çok, büyük ya da küçük, önemli ya da önemsiz her insanın hatta her canlının bir derdi vardır. İnsan hayatının arzulanmış olmasa dahi vazgeçilmez bir parçası olan dert kavramı, tabii olarak insanımızın her türlü duygu ve düşüncesini ezgili bir şekilde dile getirdiği halk türküleri içerisinde de çokça yer bulmaktadır. Yüzyıllar içerisinde oluşan ve bu milletin efkârını dile getiren türküler, bu milletin derdini de en güzel şekilde dile getirdiği edebi formlardan biridir. Yüzyıllardır bu milletin her halini, her efkârını dile getiren türküler bu milletin dertlerini de en güzel şekilde terennüm etmişlerdir. Türküler, bazen sevinç olup insan yüreğini coşturmuş; bazen de insanımızın feryadı olup göğe çıkmıştır. Duygular, en tesirli bir şekilde türkülerle terennüm edilmiş, dilekler hep türkülerle aranmıştır. Geçmişten günümüze bu milletin derdine, kederine, sevincine ses olmuş ve günümüze kadar da bu özelliğini hep korumuştur. Dertsiz bir toplum ve insandan bahsetmenin tespitinin zorluğu bir yana Türkler hem millet olarak hem de birey olarak dertli bir toplumdur. Savaşlar, felaketler, göçler, olumsuz hadiseler ve daha birçok sebepten ötürü bu millet dertli ve çilekeş bir millettir. Bunun neticesi olarak da Türk milleti duygu ve düşüncelerini en yalın ve en tesirli bir biçimde dile getirmiş olduğu türkülerinde bu ıstıraplı ve dertli halinden sürekli olarak bahsedile gelmiştir. Bu tespit doğrultusunda bu çalışmada “dert” kavramının türkülerde nasıl ele alındığı ve işlendiği üzerinde durulmaktadır. Çalışma bir literatür taraması yaparak içinde dert kelimesi geçen türküleri tespit etmek amacıyla yapılmamıştır. Kendi sınırlılığı içerisinde bu çalışma, örnekler üzerinden dert kavramının türkülerde nasıl işlendiği, nasıl ele alındığı ve ne gibi çözümler ürettiğine dair bazı tespitleri yapabilme amacı gütmektedir.

Anahtar Kelimeler: Türkü, Dert, Halk kültürü, Türk milleti, Halk müziği