TRB1 (Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli) ve TRB2 ( Van, Muş, Bitlis, Hakkari) Düzey-2 Bölgelerinin Demografik Yapıları

Yılmaz M.

II. ULUSLARARASI TÜRKOLOJİ ARAŞTIRMALARI SEMPOZYUMU, Van, Türkiye, 25 - 26 Kasım 2020, ss.85-86

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Van
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.85-86
  • Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

2002 yılında Türkiye’de istatistikî veri toplama konusunda AB’ye uyum çerçevesinde bakanlar kurulu kararı ile 12 tane düzey-1, 26 tane düzey-2 ve 81 tane de düzey-3 bölgesi oluşturulmuştur. Bu bölgesel düzenin genel adı ise İstatistikî Bölge Birimler Sınıflandırması’dır (İBBS). 12 düzey bir bölgesinden biri Ortadoğu Anadolu (TRB) olup bu bölgenin içinde TRB1 (Malatya alt bölgesi) ve TRB2 (Van alt bölgesi) adında iki adet düzey-2 bölgesi yer almaktadır. TRB1 düzey-2 bölgesinde Malatya, Elazığ, Bingöl ve Tunceli illeri (düzey-3 bölgeleri) yer alırken TRB2 düzey-2 bölgesinde ise Van, Muş, Bitlis ve Hakkâri illeri (düzey-3 bölgeleri) yer almaktadır.

Günümüzde TRB1 bölgesinin nüfusu yaklaşık 1 milyon 756 binken TRB2 bölgesinin nüfusu ise 2 milyon 175 bindir. Diğer bir ifade ile TRB1 bölgesi Türkiye nüfusunun %2,1’ini TRB2 bölgesi ise %2,6’sını oluşturmaktadır. Aynı düzey-1 bölgesi içinde yer almalarına rağmen TRB1 ve TRB2 düzey-2 bölgelerinin demografik yapıları oldukça farklıdır. TRB1 bölgesinde toplam doğurganlık hızı 1,95 iken TRB2 bölgesinde bu değer oldukça yüksek olup 2,94’tür. Benzer şekilde TRB1 bölgesinde ham doğum oranı ‰15 iken TRB2 bölgesinde ise bu değer ‰24’tür. Ham ölüm oranı ise TRB1 bölgesinde daha yüksek olup ‰5 iken TRB2 bölgesinde ise ‰3’tür.

Toplam doğurganlık hızı ve ham doğum oranının yüksek olduğu TRB2 bölgesinde çocuk nüfus oranı yüksekken bu değerlerin düşük olduğu TRB1 bölgesinde ise yaşlı nüfus oranı daha fazladır. 2019 yılı verilerine göre TRB1 bölgesinde çocuk nüfus (0-14 yaş) oranı %23 iken bu değer TRB2 bölgesinde %33’tü. Aynı yıl TRB1 bölgesinde çalışma çağındaki (15-64 yaş) nüfus oranı %67 iken TRB2 bölgesinde bu oran %62’ydi. Yaşlı nüfus oranı ise TRB1 bölgesinde %10 civarındayken TRB2 bölgesinde oldukça düşük olup %4 civarındaydı.

Nüfusun yaş yapısının farklı olmasından dolayı TRB1 ve TRB2 bölgelerinde bağımlılık oranları da farklılık göstermektedir. 2019 yılı verilerine göre TRB1 bölgesinde bağımlılık oranı %49 iken bu değer TRB2 bölgesinde %60’tı. Aynı yıl TRB1 bölgesinde genç bağımlılık oranı %34 iken bu değer TRB2 bölgesinde %54’tü. Yaşlı bağımlılık oranı ise TRB1 bölgesinde yüksek olup %15 civarındayken TRB2 bölgesinde düşük olup %7 civarındaydı. Son yıllarda her iki bölgede nüfusun cinsiyet oranı yüksekken bu değerde il bazında farklılıklar vardır. Öte yandan TRB2 bölgesinde toplam doğurganlık hızı TRB1 bölgesine göre oldukça yüksek olmakla birlikte son yıllarda bu değerin her iki bölgede de giderek azaldığı dikkat çekmektedir. Verilerden de anlaşılacağı üzere TRB düzey-1 bölgesindeki TRB1 ve TRB2 düzey-2 bölgelerinin demografik yapıları arasında önemli farklılıklar vardır.