Research Information System
5. Uluslararası Gap Sosyal Bilimler Kongresi, Gaziantep, Turkey, 3 - 05 April 2020, pp.35-36, (Summary Text)
This study discusses the subject of ijma that the public who comprises from great majority of
Ulema, accepts it as spiritual evidence and that minority who comprises from Nazzâm, Harici
and Shia, don’t accept it as spiritual evidence. When the sources are analysed, it is seen that
ijma is a resource that is used in many issues, both political and legal. Nevertheless, except
for it being accepted as a spiritual evidence by the dominant understanding, it has been the
subject of controversy in almost every aspect by many Islamic scholars from the same
environment. In this study, ijma which is accepted as one of fundamental evidence of law, is
discussed in detail ranging from possibility of nature, circumstance and theory to realizable of
definite hujjat. Besides, except ijma which depends on the subjects of zarûrat-ı diniyye,
matters like ijtihad, haber-i vâhid and realizability of depending on esteemed evidences like
comparison (kıyas) in which hujjat is arguable, its familiarity, the knowledge value expressed,
2020
GAZİANTEP 5. Uluslararası GAP SOSYAL BİLİMLER Kongresi
3 - 5 Nisan 2020 KONGRE ÖZET KİTABI www.gapzirvesi.org 36
whether it is considered as ijma and whether the ijma was occurred as the Methodists
(including companion period) cited in this sense. In addition, the issues regarding whether it is
possible to have a truly procedural ijma in the shadow of all these disputes can be attended
and reached a consensus are examined in detail. In this study, in which discussions about
ijma, which is regarded as one of the spiritual evidences, it is tried to reflect the opinion of the
person and schools who have different approaches in and out of this understanding, as well as
the perspective of ijmâ represented by the dominant understanding.
Bu çalışma, ulemanın kahir ekseriyetini oluşturan cumhurun şer‘î deliller arasında kabul
ettiği, Nazzâm, Harici ve Şiâ gibi azınlık kesimin ise şer‘î bir delil olarak görmediği icmâyı
konu edinmektedir. Kaynaklar incelendiğinde icmânın gerek itikâdî, gerekse siyasî ve hukukî
birçok meselede başvurulan bir kaynak olduğu görülmektedir. Bununla birlikte icmâ, hâkim
anlayış tarafından şer‘î bir delil olarak kabul edilmesi dışında yine aynı çevreden pek çok
İslâm âlimi tarafından neredeyse her yönüyle ihtilaf konusu edilmiştir. Bu çalışmada, İslam
hukukunun aslî delillerden birisi kabul edilen icmâ, mahiyeti, keyfiyeti ve teorik düzeyde
mümkün oluşundan tutun kat‘î bir hüccet olarak gerçekleşebilmesine kadar ayrıntılı bir
şekilde tartışılmıştır. Ayrıca zarûrat-ı diniyye kabilinden olan konulara dayalı icmâ dışında
geriye kalan ictihad, haber-i vâhid ve hücciyyeti tartışmalı olan kıyas gibi zanni delillere
dayalı olarak gerçekleşebilirliği, bilinebilmesi ifade ettiği bilgi değeri, bunun icmâ sayılıp
sayılmaması ve sahabe dönemi de dâhil usulcülerin zikrettiği anlamda bir icmânın gerçekleşip
gerçekleşmediği gibi hususlar ele alınmıştır. Yine bütün bu ihtilafların gölgesinde her kesin
katılabileceği üzerinde uzlaşı sağlayabileceği gerçek anlamda usûlî bir icmânın mümkün olup
olmadığı ile ilgili hususlar detaylı bir şekilde irdelenmiştir. Şer‘î delillerden biri sayılan
icmâya ilişkin tartışmaların ele alındığı bu çalışmada, hâkim anlayışın temsil ettiği icmâ
görüşünün yanı sıra bu anlayışın içinde veya dışında olup farklı yaklaşımlara sahip kişi ve
ekollerin konu hakkındaki bakış açıları objektif bir perspektifle yansıtılmaya çalışılmıştır