Akademik Veri Yönetim Sistemi
6. Ulusal Kimya Eğitimi Kongresi, Ankara, Türkiye, 2 - 04 Mayıs 2019, ss.86-87
Çift süreç modelinde yer alan Tip 1 prosesleri; bilişsel yetenekten bağımsız, işler belleğin kullanımına önem vermeyen, özel bir gayrete gerek duymayan, otomatik ve hızlı prosesler olarak bilinirler, kısa yollu akıl yürütme stratejileri olarak kabul edilirler ve höristikler olarak adlandırılırlar. Bilişsel psikoloji ve diğer alanlarda yapılan çalışmalar sonucu birçok höristik stratejisi belirlenmekte ve tanımlanmaktadır. Kimya konularında öğrencilerin kullanmış oldukları höristikleri belirleme ile ilgili çalışmalara 2010’lu yıllardan itibaren rastlanıl - maya başlanmaktadır. Vicente Talanquer 2014 yılında yayımladığı bir çalışma ile kimya alanında kullanılan höristikleri 10 başlık altında toplamıştır (Talanquer, 2014). Talanquer tarafından önerilen 10 höristik şunlardır: Çağrışımsal aktivasyon, nitelik yer değiştirmesi,akıcılık, tek nedenli karar verme, yüzeysel benzerlik, tanıma, genelleştirme, aşırı özgüven, katılık ve duygulanım. Bu çalışma ile hidrojen bağı konusunda fen bilgisi öğretmen adaylarının kullanmış oldukları höristiklerin Talanquer’in önermiş olduğu model esas alınarak belirlenmesi ve açıklanması amaçlanmıştır.
Araştırmada mülakat (görüşme) yöntemi kullanılmıştır. Çalışma kapsamında, 2018-2019 bahar döneminde Fırat Üniversitesi Eğitim Fakültesi Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Bölümü Fen Bilgisi Öğretmenliği programında eğitim gören, değişik sınıflardan toplam 30 öğrenci ile mülakatlar yapılmıştır. Mülakat sürecinde, Miller ve Kim tarafından geliştirilmiş olan (Miller & Kim, 2017) ve asetik asitin Lewis gösterimini esas alan bir form kullanılmıştır. Formda asetik asit üzerindeki her bir atom bir numara ile numaralandırılmış ve su molekülünün bu numaralandırılmış atomlardan hangileri ile hidrojen bağı yapabileceği sorulmuş ve katılımcılardan cevaplarının nedenlerini ayrıntılı bir şekilde açıklamaları istenmiştir. Katılımcılara mülakatlarda ilave bazı sorular da sorulmuştur. Elde edilen veriler öğrencilerin fikirlerinin ve höristik akıl yürütme stratejilerinin tanımlanması ile analiz edilmiştir.
Katılımcıların hidrojen bağı ile ilgili soruya vermiş olduğu cevaplardan 12 adet cevap deseni elde edilmiştir. Bu desenlerden doğru cevabı ihtiva edeninin oranı %16.66dır. Gerek doğru cevabın gerekse diğer cevapların oluşturulması sürecinde höristiklerin önemli rol oynadığı belirlenmiştir.
Katılımcıların hidrojen bağı değerlendirmelerinde kullanmış olduğu bu 10 höristiğin her birinin çalışma/ kullanım mekanizması bu çalışma ile açıklanmıştır. Çalışma ile ayrıca bu höristiklerin kullanım sıklıkları da belirlenmiştir. Katılımcıların hidrojen bağı ile ilgili akıl yürütmelerinde rol alan höristiklerin kullanım sıklığına göre sıralamasının şu şekilde olduğu sonucuna ulaşılmıştır; akıcılık, çağrışımsal aktivasyon, tanıma, tek nedenli karar verme, nitelik yer değiştirmesi, aşırı özgüven, yüzeysel benzerlik, genelleştirme, katılık ve duygulanım.
Kaynakça
Talanquer, V. (2014). Chemistry education: ten heuristics to tame. Journal of Chemical Education, 91, 1091- 1097.
Miller, K., & Kim, T. (2017). Examining student heuristic usage in a hydrogen bonding assessment. Biochemistry and Molecular Biology Education, 45 (5), 411-416.
Not: Bu bildiri Gülen ÖNAL’ın “Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Bazı Kimya Konularındaki Höristik Kullanımlarının İncelenmesi” başlıklı doktora tezinin ilgili kısımlarından hazırlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Akıl yürütme, fen eğitimi, höristik, kimya eğitimi, sezgisel düşünme.