Ferit Edgü'nün "Öndeyiş" Adlı Öyküsünde Anlatıcı-Karakterin Psikodinamiği

2. ULUSLARARASI KÜLTÜR, SANAT VE TOPLUM SEMPOZYUMU, Van, Türkiye, 28 - 30 Eylül 2022, ss.260-266

Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
Basıldığı Şehir: Van
Basıldığı Ülke: Türkiye
Sayfa Sayıları: ss.260-266
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Adresli: Evet

Edebi eleştiri formu olarak psikanaliz, anlatı birimlerini ruhbilimsel açıdan incelemeye olanak tanır. Yazar, okur ve metin bağlamından hareketle edebi eserin içerisinde bulunan örtük ya da açık bilinçdışı unsurları gün yüzüne çıkarmaya çalışır. Edebi metni okur ile buluşturan iletişim kanalı olarak anlatı sesi, bu bilinçdışı unsurları vücuda getiren en önemli anlatı birimidir. Anlatı sesi; psikodinamik yapısı, kişisel yaşantısı ve belleği aracılığıyla metnin kurgusal hareketliliğine yön verir. Bu açıdan edebî metnin şeffaf yapısını ve yerleşik içeriğini, müphem bir sözel örüntüyle baskılayan önemli bir bilişsel kiptir. Anlatı sesinin; eserin benliği ile özdeş bir anlatıcı-karakter aracılığıyla yansıtılması, okurun metnin işitsel ve zihinsel göstergelerini daha dolaysız biçimde alımlaması anlamına gelir. Ferit Edgü, Türk edebiyatının geleneksel öyküleme ediminin değişmesine zemin hazırlayan yenilikçi yazarlardandır. Onunla birlikte Türk öykücülüğünün durağan ve klasik yapısı dönüşüme uğrar ve edebi metin, eksiltili bir dinamizm kazanır. Anlatı sesinin güvenilirliğine yaslanan konvansiyonel okur modeli yerini; yazınsal manipülasyonları, manevraları ve gölgelemeleri sezinleyebilen modern okura bırakır. Ferit Edgü'nün Kaçkınlar adlı öykü kitabında yer alan “Öndeyiş” adlı öykü, bu tür bir metinsel dinamizmle çevrili ve aynı zamanda anlatı sesinin ruhsal karmaşası ve yanılgılarıyla yüklü önemli bir yapıttır. Zira anlatıcı-karakterin tinsel varoluşu aracılığıyla öykü metni, anlamsal ilişkilerini karmaşıklaştırır ve bu ilişkileri farklı düzeylere, derinliklere taşır. Çeşitli perspektif hataları, algı biçimleri, obsesyonlar ve yanılsamalar öykü metninin içeriğine yerleşir. Bu çalışmada “Öndeyiş” adlı öyküde yer alan anlatıcı-karakterin psikodinamik nitelikleri, metnin kurgusal ilişkileri dikkate alınarak incelemeye tabi tutulacaktır.

Psychoanalysis as a form of literary criticism allows to examine the narrative units in a psychological perspective. It attempts to uncover the implicit unconscious elements within the literary work. The narrative voice as the communication channel connecting literary text with the reader is the most important narrative unit that brings these unconscious elements into the being. It leads the fictional mobility of the text through its psycho-dynamic structure, recollection and experience. Therefore, it is an important cognitive mode that suppresses the transparent and settled structure of the text with an ambiguous discursive pattern. Reflecting the narrative voice through a narrator-character identical to the work's self means that the reader receives the auditory and mental indicators in an unmediated way. Ferit Edgü is one of the innovative writers who paved the way for the change in the traditional act of narration in Turkish literature. With him, the static and classical structure of Turkish story undergoes a transformation and the literary text obtains an elliptical dynamism. For this reason, having a strong faith on the reliability of the narrative voice, the conventional reader model is replaced by the modern reader who can sense literary manipulations, maneuvers and shading. The story “Öndeyiş”, which is included in Edgü's story book Kaçkınlar is an important literary writing composed by such textual dynamism and also filled with the mental confusion and misconceptions of the narrative voice. This study aims to examine the psychodynamic qualities of the narrator-character in the story “Öndeyiş” by taking into account the fictional structure.