Turkuaz Uluslararası Türk Dünyası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, vol.1, no.2, pp.186-198, 2020 (Peer-Reviewed Journal)
İran coğrafyasında kurulan Türk Devletleri Osmanlı Devleti’ni kendileri için en büyük siyasî rakip
ola-rak görmüşler. Hal böyle olunca da iki devlet arasında uzun yıllar sürecek mücadelelerin
olması muh-temeldir. İran Şah’ı olan Nâdir Şah Afşar döneminde (1736-1747) de mücadeleler
devam etti. Siyasî mü-cadelelere rağmen iki İslâm ülkesi arasındaki karşılıklı ilişkiler bu dönemde
hareketli bir hal aldı. Nâdir Şah, Osmanlı Devleti ile geçmişten gelen mezhepsel sorunların
hallolması için birtakım girişimlerde bu-lunma noktasında kararlıydı. Bu teşebbüslerinden biri de
Şiî-Sünni yakınlaşması noktasındaki çabala-rıyla Caferiliğin beşinci mezhep olarak Osmanlı Devleti
tarafından tanınması ve İslâm birliğini sağlama teşebbüsünde bulunmasıdır. Nâdir Şah’ın bu
teşebbüsüyle Osmanlı-İran devletleri arasında çeşitli mü-zakereler yapılmaya başlandı. Nâdir Şah,
Osmanlı Devleti egemenliğinde olan ve aynı zamanda Şiî itika-dı için kutsal bir yer olan Necef
kentinde bir konferans tertip etmek için faaliyetlere başladı. Bu girişi-miyle Nadir Şah, Safevî
Hanedanlarının takip ettiği Şiî mezhebinin uygulamalarının sonlandırılmasını ve Caferî mezhebinin
benimsenmesini amaçlamaktaydı. Ayrıca Sünni ve Şiîlerin mezheplerinin birliğini İslâm âlemi için
bir gereklilik olarak görmekteydi. Gayretleri neticesinde Necef’te Sünni ve Şiî âlimler-den oluşan
bir kurul toplandı. Ancak, Necef’te kurulmasına vesile olduğu kurul ve bu amaçlar doğrultu-sunda
alınan kararlar, tüm üyelerin imzalamasına rağmen uygulama alanı bulamadı. Çalışmada Nâdir Şah
Afşar döneminde Osmanlı ve İran arasında geçmişten beri yaşanan dinî ve siyasî sorunlara değinmeye çalışılacak. Tabi bununla Nâdir Şah Afşar’ın hayatı, teşebbüsleri, Necef Komisyonunun
toplanma-sı, burada alınan kararlar ve bu komisyonun iki devlet açısından meydana getirdiği
etkiler dile getiril-meye çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Nâdir Şah Afşar, I. Mahmud, Osmanlı-İran İlişkileri, Beşinci Mezhep, Necef
Komis-yonu.