Gürcü Dini Mimarisinde Koç Figürü ve Koç Biçimli Mezar Taşları Üzerine Bir Değerlendirme

Creative Commons License

Korkut T., Canöz M. E.

Uluslararası Sanat ve Sanat Eğitimi Dergisi, cilt.6, sa.13, ss.1-26, 2023 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 6 Sayı: 13
  • Basım Tarihi: 2023
  • Dergi Adı: Uluslararası Sanat ve Sanat Eğitimi Dergisi
  • Derginin Tarandığı İndeksler: Other Indexes
  • Sayfa Sayıları: ss.1-26
  • Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Koç tasviri, koç boynuzu, koç maskı ve koçbaşı gibi figürler erken çağlardan beri dünyanın birçok yerinde farklı sanat temaları için önemli bir yere sahip olmuştur. Koç biçimli heykeller veya mezar taşları da dünyada en yaygın sanat eserleri arasında yer almıştır. Kararlılık, güç ve liderlik ile ilişkilendirilen koç, son derece etkileyici bir hayvan olduğu kadar güçlü bir semboldür. Evcilleştirme yoluyla insanlık koyun ve koçlarla yakın bir ilişki kurmuştur. Bu ilişkinin etkisi insan kültürlerinde bulunur; İncil'deki ikonografiden Yunan zodyakına kadar koç, müthiş olduğu kadar etkilidir. Kültürden kültüre değişik anlamlar yüklenen koç figürleri bazen koruyucu güç, kuvvet, eril güç, yiğitlik, bereket, bolluk ve bazen de nazarlardan korunma’gibi sembolik ifadelerle hayatın önemli bir parçası olmuştur. Asya kıtasına bakıldığında Moğolistan'dan Türkiye'ye kadar pek çok ülkede benzer amaçlarla, benzer form ve süslemelerle koç biçimli mezar taşlarının ortaya çıktığı görülmektedir. Gürcistan'da koç boynuzu ile ilgili eserler dikkate alındığında, koç boynuzu motifine birçok mimari yapıda rastlanmasının yanı sıra birçok yerde koç biçimli mezar taşlarına da rastlamak mümkündür. Bu makalemizde koç figürlü küçük el sanatlarının yanı sıra özellikle Gürcü dini mimarisinde yer alan koç başları ve Tiflis Etnografya Müzesi’nde sergilenen ve sırtında kilise modeli olan koç biçimli mezar taşları üzerine bir değerlendirme yapılmaya çalışılacaktır. Amacımız, yapılan bu değerlendirmeler neticesinde, koçbaşı heykellerinin kiliselere hangi amaçlarla yerleştirildiği ve nasıl bir sembolojik anlam ifade ettiğini ortaya koymaya çalışmaktır.

Figures such as the depiction of a ram, ram horn, ram mask and ram head have had an important place for different art themes in many parts of the world since early times. Ram-shaped sculptures or ram-shaped tombstones have also been among the most common works of art in the world. Associated with determination, strength and leadership, ram is an extremely impressive animal as well as a powerful symbol. Through domestication, humanity has established a close relationship with sheep and rams. The impact of this relationship is found in human cultures; from biblical iconography to the Greek zodiac, ram is as effective as it is formidable. Ram figures, with different meanings from culture to culture, sometimes it has been an important part of life with symbolic expressions such as 'protective power, strength, masculine power, bravery, abundance, prosperity and sometimes protection from evil eye'. Considering the Asian continent, it is seen that ram-shaped tombstones have emerged in many countries with similar forms and decorations for similar purposes from Mongolia to Turkey. Considering the assets related to the ram's horn in Georgia, in addition to motifs on architecture, it is possible to come across ram-shaped tombstones in many places. In this article, besides small handicrafts with ram figures, an evaluation will be made especially on ram heads in Georgian religious architecture and ram-shaped tombstones with a church model on their backs exhibited in Tbilisi Ethnography Museum. Keywords: Ram, Ram horn, Ram mask, Ram head, Ram shaped tombstones Our aim, as a result of these evaluations, is to try to reveal the purposes for which ram statues are placed in churches and how they have a symbological meaning.