Kars Müzesi'nde Bulunan Kürevi-Konik Kapların İşlevselliği Üzerine Bir Değerlendirme

Creative Commons License

Yılmaz G., Demir M.

Sosyal ve Beşeri Bilimlerde Teori ve Araştırmalar -II, Doç. Dr. Ayşe Çatalcalı Ceylan,Doç. Dr. Salih Batal,Öğr. Gör. Dr. Ceylan Sülü Akgül, Editör, Serüven Yayınevi, İzmir, ss.257-284, 2022

  • Yayın Türü: Kitapta Bölüm / Araştırma Kitabı
  • Basım Tarihi: 2022
  • Yayınevi: Serüven Yayınevi
  • Basıldığı Şehir: İzmir
  • Sayfa Sayıları: ss.257-284
  • Editörler: Doç. Dr. Ayşe Çatalcalı Ceylan,Doç. Dr. Salih Batal,Öğr. Gör. Dr. Ceylan Sülü Akgül, Editör
  • Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

GİRİŞ

Söz konusu çalışma, Kars Müzesi’nde bulunan kürevi-konik formlu

seramik kapları kapsamaktadır. Bu kapların işlevsellikleri tam olarak

tespit edilemediğinden, dar olan dip kısmından küresel gövdeye geçerken

genişleyerek konik bir form oluşturmasından dolayı “Kürevi-Konik” kap

adını almıştır. Bu çalışmada ele alınan örneklerin tümü Kars-Ani Kazısından

çıkartılarak Kars Müzesi’ne getirilmiştir.1

Kürevi-konik kaplar Orta Çağ ve Türk Dönemi kazılarında önemli bir

buluntu grubunu oluşturmaktadır. İlk olarak R. Ettinghausen (1965: 218)

tarafından “Sphero-conical vessels” (kürevi-konik kaplar) olarak adlandırılmıştır.

Bu örneklerin işlevleriyle ilgili; cıva kabı, bira şişesi, el bombası

(Yunan ateşi), ilaç kabı, koku kabı (parfüm şişesi), kandil topu, nargile su

haznesi, yangın körükleyici (aeolipil) ve topuz gibi birçok görüş mevcuttur.

Tamamı pişmiş topraktan yapılan bu kaplar genel olarak kısa boyunlu,

küçük-dar ağızlı, çokgen veya kürevi-konik gövde formuna sahiptirler.

Ortalama yükseklikleri 10-15 cm arasındadır. Bu kapların yaklaşık 220cc

sıvı taşıyabileceği düşünülmektedir (Ghouchani ve Adle, 1992: 72).

Özellikle Ortadoğu coğrafyasında çokça rastlanan bu kaplar; Fustat,

İskenderiye, Madinat al Fayyum, Lisht, Kudüs, Ramleh, Beisan, Khirbat

el-Mafjar, Birket Israil, Mt. Tabor, el-Ayyul, Ajlun Kalesi (Kalat el-Rabbad),

Saida, Şam, Baalbek, Trablus, Hama, Rakka, Theodosia, Bailaka

(Oren-Kala), Dvin, Anberd, Şaban, Kabala, Staraia Gandzha, Dmanisi,

Tiflis, Gori, Serai-Berke, Bolgary, Kazan, Volga, Samarra, Susa, Nişabur,

Merv, Balkh, Lashkari-Bazar, Termez, Büst, Gazni, Afrasiab-Semerkand

Khujand, Akhsyket ve Taşkent gibi Anadolu dışındaki birçok kazıda

da yaygın olarak bulunmaktadır (Seyrig, 1959: 82; Dumarçay, 1965: 75;

Ghouchani ve Adle, 1992: 93; Keall, 1993: 75; Avissar ve Stern, 2005: 275;

Sharvit, 2008: 101; Pradines, 2016: 23; Whitcomb, 2016: 179; Ettinghausen,

1965: 218; Stenica ve Szmoniewski, 2016: 327-345).