İlk muhatapların Arap olmasından dolayı son İlâhî vahiy olan Kur’ân-ı Kerim, Arap diliyle
nazil olmuştur. Bu nedenle Kur’ân’ı anlamada bu dilin imkânlarından yararlanıp zorlama
te’villerden kaçınılması gerektiği ifade edilmektedir. Bu hususla bağlantılı olarak Ebû İshak İbrahim
en-Nazzâm, bazı müfessirleri eleştirerek Kur’ân’a dair açıklamalarına güvenilmemesi gerektiğini
belirtmiştir. İkrime, Dahhâk, Süddî, Kelbî, Mukātil b. Süleymân ve Ebû Bekir el-Esamm’ı bu
kategoride değerlendiren Nazzâm, adlarını zikrettiği bu tefsir âlimlerinin bazı âyetleri dile aykırı
şekilde tefsir ettiklerini belirterek buna dair bazı örnekler vermiştir. Bu çalışmada, Nazzâm’ın söz
konusu müfessirlere yönelttiği eleştirilere değinilecek, daha sonra âyetlere dair sözü edilen manalar
mevcut kaynaklarla karşılaştırılması yapılarak bunun doğru olup olmadığı hususu üzerinde
durulacaktır. Mukātil b. Süleymân hariç, diğer müfessirlerin görüşleri -tam tefsir çalışmaları günümüze
ulaşmadığından- erken dönem kaynaklardan günümüze doğru mevcut tefsir kaynaklarından
tespit edilmeye çalışılacaktır.
As the first interlocutors were Arabs, the last divine revelation, Holy Qur’ān was revealed
in Arabic language. Therefore, it is stated that it is obligatory to avoid compulsory commentaries
by making use of this language in understanding Qur’ān. In connection with this issue,
Abū Isḥāq Ibrāhīm al-Naẓẓām criticized some of the exegetes; alleged that it is necessary not to
rely on their explanations about Qur’ān. Naẓẓām, who evaluated some of the exegetes in this category
such as ‘Ikrimah, Daḥḥāk, Suddī, Kalbī, Muqātil b. Sulaymān and Abū Bakr al-Aṣamm, stated
that some of the above-mentioned exegetes commented some of the verses of Qur’ān against
the language; and he gave some examples. In this study, the criticisms that al-Naẓẓām mentioned
will be referred to, and then making the comparison of the available sources with the meanings
mentioned about verses, it will be emphasised if they the assertion is accurate or not. Except for
Muqātil b. Sulaymān, since complete exegesis studies have not reached to our time, from sources
of early period to the present, the views of the other exegetes have been tried to be established
available exegesis sources.
