Türkiye-Ermenistan arasındaki gergin ilişkilerin kökleri Osmanlı Devleti’nin son dönemlerine kadar uzanmaktadır. Bu süreç dönem dönem sessizlikle, şiddet eylemleriyle ve normalleşme çabalarıyla günümüze kadar devam etmiştir. Ermeni meselesi etrafında şekillenen ilişkiler çoğu kez tarih, uluslararası ilişkiler ve siyaset bilimi disiplinleri açısından ele alınmaktadır ancak psikoloji alanında bu konu üzerine çalışmalar hemen hemen yok denecek kadar azdır. Bu çalışmanın amacı, Ermeni meselesi özelinde Türkiye-Ermenistan ilişkilerine dair algı ve değerlendirmeleri Q yöntemiyle, Zorlu Çatışmalar kuramı (Bar-Tal, 2007) ve Sosyal Kimlik kuramı (Tajfel ve Turner, 1979; Reicher, Haslam ve Rath, 2008) açısından incelemektir. Q yöntemi herhangi bir konu hakkında bireyler arasındaki benzerlik ve farklılıkları bireylerin bakış açıları temelinde incelemek için kullanılmaktadır (Brown 1980; Watts ve Stenner 2005). Ayrıca Q yöntemi bir olguya dair toplumsal olarak paylaşılmış görüşleri öğrenmek için elverişli bir yöntemdir. Buna göre bu çalışma, farklı ideolojik ve dini görüşlerden 45 akademik çalışanla ve üniversite öğrencisiyle Ermeni meselesine ilişkin hazırlanmış 41 fikir kartı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Katılımcılar fikir kartlarını en çok katıldıkları noktalardan hiç katılmadıkları noktalara doğru sıralamışlardır. Fikir kartlarının hazırlanmasında Ermeni meselesine dair görüşlerin sistematik olarak açıklanması için, yapılandırılmış ve kapsamlı bir çerçeve analizine (frame analysis) ihtiyaç duyulmuştur. Bu doğrultuda fikir kartları, Entman’ın (1993) dört kategoride önerdiği çerçeve analizinin araştırmanın amaçlarına göre dönüştürülmesiyle 3 kategori olarak, şu temaları kapsayacak biçimde hazırlanmıştır: a) “Ermeni meselesine ilişkin tanımlar ve nedenler”, b) “Ermeni meselesine ilişkin ahlaki değerlendirmeler” ve c) “Ermeni meselesine ilişkin çözüm önerileri ve çözüme yönelik engeller”. Uygulamalardan elde edilen veriler, PQMethod 2.35 programı ile analiz edilmiştir. Sonuçlara göre Ermeni meselesine dair farklı bakış açılarını temsil eden 3 faktör tanımlanmıştır: 1.“Soykırım olarak Ermeni Meselesi ve Sorumlu olarak Türkiye” 2. “Acıların Ortaklaştırılması ve Sorumluluğun Dışsallaştırılması olarak Ermeni Meselesi” ve 3. “Soykırımın Reddi olarak Ermeni Meselesi ve Resmi Anlatı”. Ayrıca katılımcıların hem hangi ifadelerde uzlaştığı hem de hangilerinde ayrıştığı da bu çalışma kapsamında incelenmiştir. Buna göre, katılımcıların Ermeni meselesini işbirliği ve sağduyu temelinde çözüme kavuşturma yönündeki ifadelerde uzlaştığı ancak Ermeni meselesine dair politikleşmiş ahlaki değerlendirmeleri içeren ifadelerde ve çözüm önerilerinde ayrıştığı gözlenmiştir. Sonuçlar katılımcıların sosyo-demografik özellikleri temelinde zorlu çatışmalar, sosyal kimlik ve çatışma çözümleri literatürleri çerçevesinde tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Ermeni meselesi, Q yöntemi, zorlu çatışmalar, sosyal kimlik, çatışma çözümleri