Research Information System
in: OKUMA EĞİTİMİ, MUSTAFA KAYA,MEHMET NURİ KARDAŞ, Editor, Pegem Akademi, Ankara, pp.101-126, 2020
Okumanın başlıca fiziksel unsurlarını; göz, göz kasları, ses yolu organları ve
bunların okuma eylemi sırasındaki hareketleri oluşturmaktadır. Görülen yazının
veya görselin önceki bilgilerle ilişkilendirilmesi, anlamlandırılması diğer bir
deyişle kavranması süreçleri de okumanın zihinsel boyutunu oluşturmaktadır.
Zihinsel işlemlerin gerçekleştiği yer beyindir. Okuma sırasında görme alanında
bulunan harf, sözcük, sözcük gurubu, tümce, şekil, grafik vb. görüntü unsurları
beyinde yer alan görüntüleme merkezi, görüntü tanıma merkezi, görüntü yorum
merkezi ve okuma merkezinde çeşitli işlemlerden geçerek anlamlandırılır.
Okuma sürecinde hafıza, dikkat, görsel ve işitsel algılama gibi fiziksel ve zihinsel
mekanizmalar eşgüdüm içinde çalışmaktadır. Bu fiziksel ve zihinsel mekanizmaların
birinde ya da birkaçında meydana gelen bozulmalar okuma becerisinin
yeterli düzeyde kazanılmasını engellemekte ve okumada hatalar, yanlış
anlama ve anlamlandırmalar, yanlış telaffuzlar kısacası okuma kusurları meydana
getirmektedir.
Okuma kusurları incelendiğinde bunların büyük çoğunluğunun zihinselruhsal
faktörlerden ileri geldiği anlaşılmaktadır. Okuma kusurlarına sebep olan
başlıca zihinsel faktörler; dikkat eksikliği, odaklanamama, pasif okuma, bilgi eksikliği,
sözcük servetinin yetersizliği, gerginlik/ stres, kişilik, duygusal sorunlar,
irade zayıflığı, yanlış beslenmek, uyku problemi vb. şeklinde sıralanabilir.
Okuma engeline neden olan faktörlerden bazıları bireyin fiziksel özelliklerinden
ileri gelmektedir. Okuma isteği duymasına rağmen bireyin okuma sırasında
yaşadığı bazı fiziksel sorunlar okumanın amaca uygun, etkili ve verimli olmasını
büyük ölçüde önlemektedir. Bireylerin okuma esnasında yaşadıkları başlıca fiziksel
sorunlar; göz kaslarının yeterince gelişmemesi, görme bozuklukları, şaşılık,
oturma şekli, okunan metnin baskı kalitesi, okuma ortamının elverişsizliği şeklinde
sıralanabilir.
Okuma kusuruna sebep olan başlıca okuma-anlama problemleri; disleksi, hecelemeler,
okurken atlama ve eklemeler yapma, ters çevirmeler ve harfi tanıyamamalar,
tekrarlar ve geri dönüşler yapma, okuma hızını ayarlamama, duraklayarak
okuma, mırıldanarak okuma, göz-metin mesafesine dikkat etmeme, sözcük sözcük
okuma, sesli takip etme, parmak veya başla takip etme, yanlış telaffuz etme,
hiç okuyamama, ses tonu ve vurgu hatası yapma, seviye üstü metinler ve elverişli
olmayan okuma ortamları şeklindedir.