Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, vol.5, no.3, pp.88-102, 2019 (Peer-Reviewed Journal)
İnsan sağlığı ve neslinin devamı metabolizma, büyüme-gelişme, zihinsel işlevler, bağışıklık sistemi ve üreme için yaşamsal rolü bulunan hormon ve benzeri sinyal taşıyıcı maddelerin kusursuz çalışmasına bağlıdır. Bebekler ve küçük çocuklar yetişkinlere oranla besinlerdeki kirleticilere daha duyarlıdır. Bebeklik ve erken çocukluk döneminde endokrin bozuculara maruz kalmak, çocukluk çağı hastalıklarının gelişimi açısından önemlidir. Otizm spektrum bozukluğu (OSB) yaşam boyu devam eden ve genellikle tahrip edici etkisi olan, hem bu hastalığa sahip bireyi hem de tüm ailesini önemli düzeyde etkileyen bir durumdur. OSB’ye neden olan faktörler kesin olarak bilinmemekle birlikte genetik temelli olduğu bildirilmiştir. Çevresel faktörlerin de OSB’ye neden olabileceği düşünülmektedir. Özellikle bisfenol A (BPA), kurşun ve civa maruziyetinin OSB riskinin artışı ile ilişkili olabileceği bildirilmiştir. Tiroid hormon fonksiyonunun ve nöral ağların yapımında önemli rolü olan GABAerjik sinyalin bozulması gözlemlenen ilişkiler için muhtemel mekanizmalar olarak ön plana çıkmaktadır. Hem genetik faktörlerin hem de çevresel faktörlerin etkileri üzerine çok sayıda araştırma yapılmaktadır. Son dönemde yapılan çalışmalarda, hamile kadınların vücut sıvılarının (idrar, serum) endokrin bozucu madde içerikleri ile ölçülen kimyasalların prenatal vücut yüküne ve bunların çocuklara olan etkisi ve OSB ile ilişkisine bakılmaktadır. Endokrin bozucuların OSB ile ilişkisi üzerine çalışmalar olmasına rağmen bu konuda daha fazla çalışmaya gerek duyulmaktadır. Bu derleme yazıda OSB ve endokrin bozucular arasındaki olası ilişkinin güncel çalışma sonuçlarına göre değerlendirilmesi amaçlanmıştır.