Öğretmenlerde Bilişsel Esneklik ile Psikolojik Dayanıklılık Arasındaki İlişkide Olumlu Mizah Kullanımı ve Mutluluğun Aracı Rollerinin Yapısal Eşitlik Modellemesi ile İncelenmesi


Kaya Z., Yağan F.

EJERCongress 2021, Aksaray, Türkiye, 7 - 10 Temmuz 2021, ss.1037-1039

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Aksaray
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.1037-1039
  • Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Problem Durumu

Bu çalışmada, pozitif psikolojinin önemli kavramlarından olan psikolojik dayanıklılığın gelişiminde; bilişsel esneklik, olumlu mizah kullanımı ve mutluluk değişkenleri araştırılmaya değer bulunmuş ve bu kavramların öğretmenler üzerindeki etkilerinin incelenmesinin önemli olduğu düşünülmüştür. Algı, bellek ve hareketle ilgili işlemlerde programlama ve koordinasyonu sağlamakta olan bilişsel esneklik (Üzümcü ve Müezzin, 2017) psikolojik dayanıklılığa benzer olarak, değişen ve karmaşık durumlarda stresle baş edebilmeyi sağlayan ve işlevselliği arttıran bir özelliktir (Çuhadaroğlu, 2013). Bilişsel esneklik düzeyi yüksek olan bireylerin; kişiler arası ilişkilerde iyi oldukları, sorumluluk sahibi ve atılgan oldukları, problem çözme becerileri gelişmiş, yeni durumlara uyum sağlayabilen ve farklı durumlarda kendilerini yetkin hisseden bireyler oldukları belirtilmiştir (Üzümcü ve Müezzin, 2017). Buradan hareketle, bilişsel esnekliğin psikolojik dayanıklılığa benzer olarak bireylerin zorluklarla baş etmesinde stresi azaltmaya alternatif olabilecek bir durum olduğu söylenebilir. Bilişsel esnekliğin eğitim ve öğretim faaliyetleri içinde de önemli bir yeri bulunmaktadır. Artan teknolojik gelişmelerle karşılaşılan sorunların farklılaşması, öğrencilerin öğrenme stillerinde çağın etkilerinin olması gibi nedenlerden dolayı öğretmenlerin kendilerini çağa uydurmak zorunda bırakmaktadır. Bu yüzden bilişsel esneklik, öğretmenlerin sahip olmaları ve öğrencilerine de kazandırmaları gereken bir nitelik olduğu belirtilebilir (Kılıç ve Demir, 2012).

Psikolojik dayanıklılığın başka önemli bir yordayıcısı da, olumsuz duygularla baş etme becerisiyle mutluluk ve daha fazla olumlu duygu yaşamanın aracı olan mizah duygusudur (Açıkgöz, 2016). Mizahın ruhsal ve fiziksel sağlığa iyi geldiği, kişiler arası ilişkileri güçlendirdiği, gerginliği azaltmada etkili olduğu ve yaşam kalitesini yükselttiğine dair alanyazında çeşitli çalışmalar mevcuttur (İlhan, 2005). Mizahın öğretmenlik mesleğinde de önemli bir yeri bulunmaktadır. Mizahın öğretmenlerde motivasyonu arttırdığı, iş doyumu ve üretkenlik kazandırdığı, stresi ve gerginliği azaltmada etkili olduğu görülmüştür (Özdemir, Sezgin, Kaya ve Recepoğlu, 2011). Üzerinde giderek artan sayıda çalışma yapılan diğer bir pozitif psikoloji kavramı ise mutluluktur. Daha önce sadece bir duygu olduğu düşünülen mutluluğun, bilişsel ve duygusal olarak öğrenilebilen ve geliştirilebilen bir kavram olduğu sonucuna varılmıştır (Biswas-Diener, Diener ve Tamir, 2014). Mutluluk, yaşamın genel kalitesinin olumlu olması olarak tanımlanabilir (Bülbül ve Giray, 2011). Mutluluk düzeyinin artmasıyla bireyin akademik, mesleki ve sosyal yaşamında başarılı ve psikolojik olarak sağlıklı olması arasında paralellik bulunmaktadır (Asıcı ve İkiz, 2015). Psikolojik dayanıklılığın olumsuz durumları tersine çevirerek olumlu uyumu ve beraberinde mutluluğu getirdiği bilinmektedir (Şaşmaz, 2016). Dolayısıyla öğretmenlerin psikolojik olarak dayanıklı olmaları hem akademik anlamda iyileşmeyi hem de mutluluğu beraberinde getireceği düşünülmektedir. Eğitim sisteminin en önemli unsuru olan öğretmenlik mesleği, stresli ve tükenmeye açık bir meslektir (Altuntaş ve Genç, 2020). Öğretmenlerde yaşanan bu tükenmişlik, fiziksel ve ruhsal rahatsızlıklara neden olmakta ve dolayısıyla öğretmenlerde performans düşüklüğüne ve öğretim etkinliklerinin gerçekleştirilmesinde bir takım aksaklıklara neden olmaktadır (Durak ve Seferoğlu, 2017). Bu nedenle, öğretmenlerin bazı temel başedebilme becerilere sahip olmaları önemlidir. Özellikle yeni durumlara uyum sağlama, sorunlara doğru ve hızlı çözümler bulma, doğru kararlar verme ve olumlu iletişim kurma gibi beceriler öğretmenlik mesleği için son derece önemlidir. Dolayısıyla öğretmenlerin gerek kendi hayatlarında ve gerek eğitim hizmetlerini sunarken psikolojik dayanıklılıkla birlikte bilişsel esneklik, mutluluk ve mizah gibi pozitif psikoloji becerilerine sahip olmaları iyi oluşlarına katkıda bulunur. Bu çalışmada, öğretmenlerin bilişsel esneklik ile psikolojik dayanıklılık düzeyleri arasındaki ilişkide olumlu mizah kullanımı ve mutluluğun aracı rolünün yapısal eşitlik modellemesi ile incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda belirtilen değişkenler arasındaki ilişkiler incelenmiş, bilişsel esneklik ile psikolojik dayanıklılığın mizah kullanımı ve mutluluk üzerinden dolaylı ilişkilerine yönelik ortaya konulan hipotetik model test edilmiştir.