Akademik Veri Yönetim Sistemi
İSLAM MEDENİYETİ ARAŞTIRMALARI DERGİSİ, cilt.8, sa.2, ss.68-91, 2023 (Hakemli Dergi)
Öz
Hukukun sosyal hayata uyumunu sağlayan örf ve âdet, usul kurallarının belirlenmesi ve fıkhî meselelere
çözümler sunması noktasında başvurulması gereken sosyal normlardır. Zira örf ve âdete dayanan
hükümlerin kamu tarafından benimsenmesi ve uygulanması daha kolaydır. Şâfiî mezhebinde fıkhın temel
kaynakları Kitap, sünnet, icmâ ve kıyastan ibaret olsa da hakkında bu kaynaklarda bilgi bulunmayan fıkhî
meselelerde karîne olarak örf ve âdetin dikkate alındığını gösteren fıkhî çözümler bulunmaktadır. Ancak
mezhepte örf ve âdete büyük önem atfedildiği halde usul eserlerinde icmâ ve kıyas gibi müstakil bir delil
olarak ele alınmamış ve fıkhın delilleri arasında yeri ve sınırları derli toplu bir şekilde belirlenmemiştir.
Şâfiîler örf ve âdet hakkında bir metodoloji geliştirmemişler, ancak onları hem usulde hem fürûda aktif bir
şekilde kullanmışlardır. Bu nedenle fıkhî meseleleri çözüme kavuşturmak açısından örf ve âdetin kaynak
değeri ile ilgili Şâfiî usulcülerin görüşlerinin analiz edilmesi önem kazanmaktadır. Önemine binaen
çalışmada Şâfiîler’in örf ve âdetin kaynak değeri ile ilgili görüşlerini konu edindik. Çalışma boyunca İmâm
Şâfiî’den itibaren Şâfiî usulcü ve fakihlerin görüşlerini analiz edip detaylı bir şekilde inceledik. Böylece
konuyla ilgili görüşleri analitik yöntemle değerlendirdik ve Şâfiîler’in konuyla ilgili görüşlerini belirledik.
Şâfiî mezhebinde örfün kaynak değeri ile ilgili görüşleri konu edindiğimiz bu çalışmada “örf ve âdet”in
mahiyeti ve kapsamını, fıkhî meselelerde kaynak gösterilmesi, klasik dönem Şâfiî fakihlerin konuyla ilgili
görüşlerini ortaya koymayı, örf ve âdeti fıkhî meseleleri çözüme kavuşturmak bakımından incelemeyi ve
Şâfiî mezhebinde örf ile âdeti teorik bir temele oturtmayı amaç edindik. Çalışmada fıkhın daha kolay bir
şekilde uygulanabilmesi noktasında önemli bir rol oynayan örf ve âdetin Şâfiî mezhebinde karîne olarak
dikkate alındığı sonucuna vardık.
Anahtar Kelimeler: İslam Hukuku, Şâfiî Mezhebi, Örf, Âdet, Örfün Kaynak Değeri.