Akademik Veri Yönetim Sistemi
4. international Conference Tao-Klarceti, Tbilisi, Gürcistan, 21 - 24 Eylül 2016, ss.235-236
ÖŞKİ (ÇAMLIYAMAÇ) MANASTIR KİLİSESİ’NİN PLASTİK GEOMETRİK BEZEME PROGRAMI
Doğu Karadeniz Bölgesi'nde yer alan Artvin ve çevresinde IX-XII. yüzyıllar arasında Bagratlı Sülalesi etkinlik göstermiştir. Aşağı Çoruh vadisini kapsayan Tao-Klarjeti bölgesinde, Bagratlı dönemine tarihlenen birçok manastır ve kilise yapısının mevcut olduğu bilinmektedir. Kafkas ve Anadolu kültür-sanat ortamıyla komşu bir bölge olan Tao-Klarjeti’deki anıtsal mimarlık örnekleri üzerine bugüne kadar pek çok açıdan çalışma yapılmış olmasına rağmen, plastik bezemeler açısından detaylı incelemelerin yapılmadığı görülmektedir.
Bu tespit doğrultusunda yapılan çalışmada, Tao-Klarceti Bölgesi’ndeki kiliseler arasında bezemeleri ile ön plana çıkan, Öşki Manastır Kilisesi’nin plastik geometrik bezeme dokusu detaylı olarak incelenmiş ve burada yer alan bezemeler, etraflıca açıklanmaya çalışılmıştır. Plastik geometrik bezemeler, malzeme, teknik, tür, motif ve kompozisyon gibi geniş bir bakış açısıyla değerlendirilmiştir.
Öşki Manastır Kilisesi, Erzurum İli, Uzundere İlçesi, Çamlıyamaç Köyü, köy meydanında bulunmaktadır. Köyün merkezinde düz bir alan üzerinde yer alan manastırdan günümüze; kilise, yemekhane, el yazmaları odası ve üç şapel ulaşmıştır. Manastır kilisesinin Kilisenin yapım tarihine ilişkin olarak, yapı üzerinde iki önemli Gürcüce yazıt bulunmaktadır. Birincisi, güney haç kolundaki kapının alınlığında, ikincisi ise yine güney haç kolunda bulunan “Mabedi Takdim Sahnesi’nin” altında yer almaktadır. Bu kitabelere göre kilisenin Kral III. Adarnase’nin (Öl. 961) oğulları, Bagrat (Öl. 966) ve Büyük Davit Kuropalat (Öl.1001) tarafından yaptırıldığı belirtilmektedir.
Öşki Manastır Kilise’ndeki plastik bezeme örnekleri yapının daha çok; pencere açıklıklarının çevrelerindeki bordürlerde, kapı alınlıklarında, pencerelerin kemer yüzeylerinde, üçgen nişlerin kavsaralarında, kasnaktaki pencere bordürleri, sütun başlık ve kaidelerinde ve çatının altında uzanan silmelerin yüzeylerinde yer almaktadır. Plastik geometrik bezemelerde kullanılan motif ve kompozisyonlar arasında, iç içe geçen dairelerle yapılan basit geometrik kompozisyonlar, örgü, düğüm ve geçme motifleri ile bunların değişik kompozisyonları bulunmaktadır.
THE PLASTIC GEOMETRIC DECORATION PROGRAM OF
ÖŞKİ / OSK (ÇAMLIYAMAÇ) MONASTERY CHURCH
Dynasty of Bagratid showed efficacy in the east of Artvin and its around, situated in the Black Sea area, between XI-XIII. centuries. It is known that in Tao Klarjeti region, including Down Çoruh, there are many monastery and church structures dating to Bagrat period. Although many studied have been done so far on the examples of monumental architecture of Tao-Klarjeti, neighbor region with Caucasian and Asian arts and culture environment, it is observed that no detailed searches have been made in terms of plastic embellishments.
In the study of this finding, the plastic geometric decoration of Öşki Monastery Church, prominent among the churches in Tao-Klarjeti region with its embellishments, have been examined and the embellishments have been explained in detail. The matters such as plastic geometric embellishments, materials, techniques, types, motifs, and compositions have been evaluated with a broad perspective.
Öşki (Osk) Monastery Church is located in the village square of Çamlıyamaç Village, Uzundere District, Erzurum. At the monastery, situated on a flat area in the center of the village, you can see a church, a refectory, a room of manuscripts and three chapels today. Regarding the date of construction of the Church of the Monastery church, there are two major Georgian inscriptions on buildings. The first one is on the pediment of the door in the south cross. The second one is also located in the southern cross, under the "Presentation Stage of Temple". According to these inscriptions, the church was built by the sons of King III (Öl. 961), Bagrat (Öl. 966) and the Great Davit Kuropalat (Öl.1001).
Mostly, the examples of the plastic decoration in the Monastery Church; can be seen on around the borders of the window openings, door pediments, surface of the window arches, triangle kavsara niches, frame of the window rims, column headings and pedestal, and the surface of the panel underlying the roof. Among the motifs and compositions used in the plastic geometric embellishments, there are simple geometric compositions made with interlocking circles, weave, and knot and cross motifs and their various compositions.