Akademik Veri Yönetim Sistemi
ULUSLARARASI SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ (ASOS), sa.75, ss.391-415, 2018 (Hakemli Dergi)
Hicri birinci yüzyılın sonlarından itibaren Arap grameri sahasında yer edinmiş ve sıklıkla kullanılagelmiş kavramların kayıt altına alınmış bir şekilde günümüze kadar ulaşmış olması Arap dilinin kadim tarihini gösterdiği gibi bu dil üzerinde yapılmış olan çalışmaların boyutunu da göstermektedir. Derli toplu bir şekilde bize kadar ulaşmış olan ilk gramer kitabı ise hicri 180’de vefat eden Sîbeveyhi’nin, daha sonraları el-Kitâb adıyla meşhur olan eseridir. Sîbeveyhi bu eserinde günümüz gramer kuralları bünyesinde kullanılan onlarca kavramı doğrudan ve dolaylı bir şekilde ele almıştır. Kimilerine göre Halil b. Ahmed ve Yunus b. Habîb gibi hocalarından aktardığı görüşlerin bir derlemesi olarak kabul edilen el-Kitâb’ta Sîbeveyhi’ye ait bireysel birikim ve derin tahlillere de sıklıkla rastlanır. Eser, özellikle daha sonraki dönemlerde gündeme gelen ve üzerinde konuşulan gramer kavramlarının arkaplanını göstermesi bakımından da oldukça önem arz eder. Bu açıdan makale, el-Kitab’ta doğrudan ve dolaylı bir şekilde yer alan bir takım gramer kavramlarını, gerek Sîbeveyhi, gerekse ondan sonra gelen gramerciler tarafından yapılmış olan tanımlarını kapsamakta ve özellikle bu alanda aktarılagelmiş kavramların birbirleriyle karşılaştırılmasına olanak sağlamaktadır.