Akademik Veri Yönetim Sistemi
ULUSAL DİL VE EDEBİYAT ARAŞTIRMALARI SEMPOZYUMU, Van, Türkiye, 20 - 22 Ekim 2021, ss.157-164
Türkçe dersinin temel malzemesi olan ders kitaplarındaki metinler, Türkçe eğitiminin en
önemli aracıdır. Metinler görsel ögelerle desteklenen dilsel yapılardır. Görsel ögeler metinde
verilmek istenen mesajın ve metnin anlaĢılması açısından büyük bir önem arz etmektedir. Bundan
dolayı ders kitaplarında metinleri açıklamak, desteklemek amacıyla kullanılan resimlere bir süs
aracı olarak bakmaktan ziyade metnin kavranmasını sağlayan önemli bir öge olarak ele almak, ders
esnasında iĢlenen metnin anlaĢılması açısından kritik bir öneme sahiptir. Bu öneminden ötürü ders
kitaplarında yer alan metinlerdeki resimlerin metin- resim uyumu açısından istenilen ölçütlere sahip
olması gerekir. Bu araĢtırmanın temel amacı ortaokul 5. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan
metinleri, metin- resim uyumu açısından incelemektir. AraĢtırmanın çalıĢma materyalini Millî
Eğitim Bakanlığının ders kitabı olarak kabul ettiği, beĢ yıl boyunca okunmasını onayladığı, 2020-
2021 eğitim- öğretim yılında okutulmakta olan 5. sınıf Türkçe ders kitabı oluĢturmaktadır. Bu
çalıĢmada nitel araĢtırma desenlerinden doküman incelemesi kullanılmıĢtır. AraĢtırma kapsamında
Türkçe ders kitabında yer alan metinlerin ait oldukları metne uygunluğu Resim – Metin ĠliĢkisi
Kategori Listesine göre toplanmıĢtır. Bu kategori listesine göre toplanan veriler, betimsel analiz
yaklaĢımı kullanılarak analiz edilip yorumlanmıĢtır. AraĢtırma sonucunda hikâye edici,
bilgilendirici metinler ile Ģiirlerin tamamında resimler en az dört renkten oluĢmaktadır. Metinlerin
resimlenmesinde çocuğun geliĢim düzeyi göz önünde bulundurulmuĢ, sözel metnin iletisini
anlamlandırmaya yardımcı olmuĢtur. Metinlere uygun görsel ögeler kullanılmıĢ, resimlerde cinsiyet
ayrımcılığına yol açacak nitelikte ögelerin olmadığı tespit edilmiĢtir. Ders kitaplarındayer alan
metinlerin resimlerinin öğrencinin estetik duyarlılığını artıracak ve geliĢtirecek nitelikte
bulunmadığı, metinlerin çeĢitli görsellerle desteklenmediği, sözel metnin iletisini anlamlandırmaya
yardımcı olmadığı, kimi metinlerde ise kısmen Ģiddet ögelerine yer verildiği tespit edilmiĢtir.
Anahtar Sözcükler: 5. SınıfDers kitabı, metin, resim, metin- resim uyumu.