Tur Abdin Bölgesi’nde Beth Sluto/Slutho (Yazlık Kilise/Dua Evi) Geleneği

Elyiğit U., Korkut T.

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sa.49, ss.175-206, 2020 (Hakemli Dergi)

Özet

Süryaniler açısından kutsal sayılan Tur Abdin Bölgesi, Midyat merkez alındığında kuzeyde Hasankeyf, kuzeydoğuda Siirt, doğuda Cizre, güneyde Nusaybin, batıda Mardin ve kuzeybatıda Savur İlçesi ile çevrili bir coğrafi bölge olarak ele tanımlanabilir . Tur Abdin Bölgesi, Süryani dini mimarisine ait birçok yapıyı bünyesinde barındırmaktadır. Hristiyanlığın erken dönemlerine ait bu yapılar, manastırlar ve buna bağlı olarak gelişen yapılar ile kiliselerden meydana gelmektedir. Bölge, Hristiyan dini mimarisi açısından zengin bir potansiyele sahiptir.

Tur Abdin Bölgesi, İnziva geleneği ve buna bağlı olarak gelişen birçok manastır yapılanmasına da ev sahipliği yapmaktadır. Çeşitli amaçlar için kullanılmak üzere inşa edilmiş bu yapılar, bölgenin inanç ve kültür değerlerinin gelişimine büyük bir katkı sağlamıştır. Yaşanan bütün bu gelişmeler neticesinde; bölgenin sahip olduğu coğrafi konum ve dini ritüeller ile kilise gelenekleri, farklı işlevlere sahip birtakım yapıların zaman içerisinde şekillenmesine olanak sağlamıştır. Süryani kilise geleneği kapsamında şekillenmiş olan ve beth slutho (Yazlık Kilise/Dua Evi/Yazlık Apsis) olarak adlandırılan yapılar araştırma konumuzu teşkil etmektedir. Bu yapılar, bulundukları kiliselere bitişik ya da ayrı şekilde inşa edilmişlerdir.

Günümüzde genelde yaz mevsiminde kilise cemaatinin ibadetini gerçekleştirmesi için inşa edilen yapılar olarak karşımıza çıkan beth slutho, yazlık kilise şeklinde tanımlanmaktadır. beth slutho kavramının daha detaylı bir şekilde ele alınabilmesi amacıyla günümüze kadar sağlam gelebilmiş olan ve Midyat’ın Bağlarbaşı (Arnas) Köyü’nde yer alan Mor Kuryakos Kilisesi özelinde genel bir değerlendirme yapılacaktır.