Akademik Veri Yönetim Sistemi
Uluslararası Van Bilimsel Araştırmalar Kongresi, Van, Türkiye, 22 - 24 Eylül 2023, ss.118-119
Rekabet şartlarının her geçen gün daha da zorlaştığı ulusal ve uluslararası
pazarlarda, işletmelerin rakiplerine üstünlük sağlayabilmeleri için uygun rekabet stratejileri
belirlemelerini gerektirir. Rekabet, rakiplere karşı üstünlük sağlamayı; strateji, rekabet avantajı
sağlayacak kararlar alma ve konum belirlemeyi ifade etmektedir. İşletme ve stratejik iş
birimlerine yönelik geliştirilen stratejilere ise rekabet stratejileri denmektedir. Porter, bir
sektörde dikkat edilmesi gereken beş güç olduğunu ve bu güçlere karşı üç genel strateji
uygulanabileceğini öne sürmüştür. Bu stratejiler; Maliyet liderliği, Farklılaştırma ve
Odaklanma stratejileridir. Bu çalışmada Porter’ın (Jenerik) Rekabet Stratejileri modeli ele
alınmıştır.
Araştırmanın amacı, Van ilinde KOBİ statüsündeki işletmelerde uygulanan rekabet
stratejilerinin firma performansına etkisini ortaya koymak ve özellikle rekabet avantajında
hangi stratejinin daha fazla kullanıldığını belirlemektir.
Araştırmanın örneklemi Van’da faaliyet gösteren 359 adet KOBİ’den oluşmaktadır. Firmalar
hakkındaki bilgiler anket yöntemi ile toplanmış ve analizler SPSS 23 ve AMOS 24 ile
yapılmıştır. Firmaların uyguladıkları rekabet stratejilerini belirlemek için Yamin vd. (1999)’nin
geliştirdiği Jenerik Strateji Ölçeği’nin Hatipoğlu (2011)’nun Türkçe’ye uyarladığı ifadeler
kullanılmıştır. Firma performansını ölçmek için Eroğlu (2003)’nun Firma Performans Ölçeği
kullanılmıştır. Katılımcıların ve firmaların özelliklerine ilişkin tanımlayıcı frekans analizleri
yapılmış, normallik dağılımı analizi, doğrulayıcı faktör analizi, korelasyon analizi ve regresyon
analizleri kullanılmıştır.
Araştırma sonucunda elde edilen veriler analiz edildiğinde rekabet stratejilerinin firma
performansı üzerinde etkileri olduğu görülmüştür. Buna göre, rekabet stratejilerinin firma
performansı üzerinde pozitif yönlü ve anlamlı bir etkisinin olduğu (R2 =0,10; F=39,707;
p<0,001), (β=,316; p=,000) ve uygulanan rekabet stratejilerinin firma performansını artırdığı
görülmüştür. Araştırma sonucunda, firma performansında meydana gelen pozitif yönlü artışın
(%10) rekabet stratejilerinin uygulanmasından kaynaklandığı söylenebilir.
Araştırma evreninde yaptığımız çalışma sonucunda Porter’ın rekabet stratejileri boyutlar
düzeyinde incelendiğinde, firmaların maliyet liderliği stratejisini daha fazla tercih ettikleri ve
maliyet liderliği stratejisinin firma performansına daha fazla etki ettiği görülmüştür. Ayrıca,
odaklanma stratejisinin maliyet liderliği stratejisine göre firma performansına daha az etki ettiği
görülmüştür. Buna karşın alanda yapılan diğer araştırmaların aksine; bölgenin dinamikleri,
çevresel faktörler, firma yapısı ve büyüklüğü gibi nedenlerden dolayı farklılaştırma stratejisinin
firma performansı üzerinde anlamlı bir etkisi olmadığı tespit edilmiştir.
Sonuç olarak, Porter’ın rekabet stratejilerinden maliyet liderliği ve odaklanma stratejilerinin
firma performansını artırdığı görülmüştür. Henüz ürün çeşitlendirmesi yapabilecek seviyeye gelememiş firmaların, üretim maliyetlerindeki artışlara ve dolayısıyla ürün fiyatlarının
artmasına karşı uygulayabileceği en iyi strateji maliyet liderliği stratejisidir. Ayrıca, geniş
pazarlarda büyük işletmelerle rekabet etmeleri zor olan firmaların belli bir ürün veya ürün
grubuna ya da küçük bir pazara hitap ederek odaklanma stratejisini uygulamaları, firma
performansını artıran ikinci genel strateji olduğu belirlenmiştir.