Nesne Dergisi, cilt.9, sa.21, ss.535-554, 2021 (Hakemli Dergi)
Bu çalışmanın
amacı çocukların ahlaka ilişkin gündelik kavramsallaştırmalarının neler
olduğunu belirli bir ahlak kuramının izinden gitmeden incelemektir. Bu kapsamda
Türkiye’nin farklı coğrafi bölgeleri ve illerinden yaşları 7-15 arasında
değişen 193 ilkokul ve ortaokul öğrencisiyle yarı yapılandırılmış görüşmeler
gerçekleştirilmiştir. İyi ve kötü çocuğa ilişkin en sık kullanılan kavramsallaştırmaları
açığa çıkarmada açık kodlu içerik analizi kullanılırken; bu
kavramsallaştırmaların okul dönemine (ilkokul-ortaokul) ve cinsiyete göre farklılaşıp
farklılaşmadığını araştırmak için Ki-Kare analizi yapılmıştır. Sonuçlar,
çocukların iyi çocuk kavramsallaştırmalarını sıklıkla insanlara yardımcı olma,
aile üyelerine yardım etme, paylaşımcı olma, kötü söz söylememe, söz dinleme,
doğaya saygı gösterme, güvenilir, hoşgörülü ve merhametli olma kavramları
üzerinden saygı, yardımseverlik ve erdemli olma gibi kategorilerle ilişkilendirerek
dile getirdiklerini göstermektedir. Kötü çocuk kavramsallaştırmaları ise
sıklıkla fiziksel zarar verme, zorbalık etme, mülkiyete zarar verme, kötü söz
söyleme, söz dinlememe ve anne-babaya saygısızlık yapma gibi zarar verme ve
saygısızlıkla ilişkili kategoriler üzerinden gerçekleşmiştir. Kötü çocukla
ilgili kavramsallaştırmaların iyi çocukla ilgili kavramsallaştırmalara benzer
bağlamlarda kurulduğu ve sıklıkla gündelik hayatta ilişkileri bozabilecek
unsurlardan kaçınmaya dair yanıtların verildiği görülmektedir. Ayrıca en sık
ortaya çıkan kategorilerin cinsiyet ve okul seviyesine göre farklılıkları
incelendiğinde belirgin farkın yalnızca erkek çocuklar lehine saygısız olma
kategorisinde bulunduğu gözlenmiştir. Araştırma sonuçları, bu yaş çocuklarda
ahlakın ilişkisellik ve toplumsal düzen üzerinden kurgulandığına işaret
etmektedir.
This study aimed to
examine the naturalistic moral conceptualizations of school aged children with
an exploratory investigation, notwithstanding any theoretical background.
Semi-structured interviews were conducted with 193 primary and secondary school
students (Age range: 7-15 years) from different regions and cities in Turkey.
Open-coded content analysis has been used to reveal the most frequent
conceptualizations about being a good or bad child. Chi-Square analyses have
been conducted to explore if any differences were evident among school periods
(primary vs. secondary grades) and gender. The findings showed that children
expressed their conceptualizations about being a good child through the
concepts of helping others, helping family members, sharing, not saying bad
words, listening to advice, respecting nature, being reliable, tolerant, and
compassionate person. Thus, respect, benevolence, and being virtuous were
essential moral conceptualizations. Similarly, concepts about maintaining healthy
relationships were also evident for the conceptualizations of a bad child:
physical harm, bullying, property damage, saying bad words, disobedience, and
being disrespectful toward parents. Additionally, chi-square results
demonstrated that being disrespectful was an important concept to describe the
characteristics of a bad child, for boys rather than girls. Results mostly
indicate that school aged children construct morality within the perspective of
relationship regulation and social order.