Akademik Veri Yönetim Sistemi
EJONS International Journal on Mathematic, Engineering and Natural Sciences, cilt.6, sa.21, ss.68-83, 2022 (Hakemli Dergi)
Bu çalışmada, Moralli Deresi drenaj havzasındaki ve Van Gölü’nün drenaj havzasıyla bağlantılı olan
doğu kıyısını kapsayan kaynak alandaki pekişmemiş yüzey tortullarındaki mineral topluluklarını, kil
minerallerini tespit ederek, Holosen yaşlı yüzey tortullarındaki kil minerallerinin kökenini, dağılımını
ve bunların işaret ettiği iklim koşullarını ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Akarsu-göl tortullarındaki
mineralleri tayin etmek için X-ışını kırınım yöntemi ile (XRD) tüm kayaç ve kil fraksiyonu analizleri
yapılmıştır. Tüm kayaç analizi sonucunda yüzey tortullarında amfibol, feldispat, kalsit, kuvars, mika,
piroksen ve kil mineral topluluğu, kil fraksiyon analizi sonucunda ise illit, kaolinit, klorit, simektit,
karışık katmanlı klorit-simektit mineralleri tespit edilmiştir. Tortullarda tespit edilen illit, kaolinit,
klorit ve simektit, minerallerinin çalışma alanında mostra veren volkanik, metamorfik ve sedimanter
kayaçlarda bulunan ve çeşitli bozunma süreçlerine maruz kalan amfibol, feldispat, mika ve piroksen
grubu minerallerinden türediği sonucuna varılmıştır. Van gölü kıyı tortullarında tespit edilen illit
mineralinin, klorit mineraliyle birlikte bulunuşu, illit mineralinin detritik kökenli olduğunu ve akarsu
ile taşınarak kıyıda depolandığını işaret etmektedir. Ayrıca, kıyı tortullarında (pç5, pç-10 ve pç-15
kodlu numunelerde) tespit edilmiş kaolinit, klorit ve simektit kil mineral birliği, volkanik set gölü
özelliğinde olan Van Gölü’nde bulunan volkanik malzemenin yerinde alterasyona uğramış olduğunu
işaret etmektedir. Yüzey tortullarında iyi kristalliğe sahip illit, klorit ve kaolinit minerallerinin baskın
olarak bulunması, Holosen döneminde baskın ve uzun süreli olarak soğuk ve kuru iklim koşullarının
hüküm sürdüğünü (buzul dönemlerini), simektit mineralinin varlığı ise kısa süren nemli ve mevsimsel
iklim koşullarını (buzularası dönemleri) işaret etmektedir.
ABSTRACT
This study aimed to reveal the source, distribution and climate conditions indicated by the clay
minerals in the Holocene aged surface sediments by detecting the mineral assemblages and clay
minerals belonging to the surface sediments of the source area in the Moralli Stream drainage basin
and the eastern shore of Lake Van connected with the drainage basin. The bulk rock and clay fraction
analyses were performed by X-ray diffraction method (XRD) to determine the minerals in the fluviolacustrine sediments. As a result of bulk rock analysis, amphibole, feldspar, calcite, quartz, mica,
pyroxene and clay mineral assemblage, and the clay fraction analysis, illite, kaolinite, chlorite,
smectite, mixed-layer chlorite-smectite minerals were determined in the surface sediments. It was
concluded that illite, kaolinite, chlorite and smectite minerals detected in the sediments are derived
from amphibole, feldspar, mica and pyroxene group minerals found in volcanic, metamorphic and sedimentary rocks outcropped in the study area and subjected to various weathering processes. The
illite mineral associated with the chlorite mineral detected in the coastal sediments of Van Lake
indicates that the illite mineral is of detrital origin and was transported by the Moralli stream and
deposited on the shore of Lake Van. In addition, kaolinite, chlorite and smectite clay mineral
associations detected in coastal sediments (pç5, pç-10 and pç-15) indicate that the volcanic material
found in Lake Van has the characteristics of a volcanic barrier lake, has been altered in situ. The
predominance of the illite, chlorite and kaolinite minerals with good crystallinity in the surface
sediments indicates that cold and dry climatic conditions (glacial periods) prevailed in the Holocene
period for a long time. In contrast, the presence of smectite indicates that humid and seasonal climatic
conditions (interglacial periods) existed for short interval periods.