Akademik Veri Yönetim Sistemi
ULUSLARARASI TÜRK DÜNYASI EĞİTİM BİLİMLERİ VE SOSYAL BİLİMLER KONGRESİ, Antalya, Türkiye, 1 - 04 Aralık 2016, cilt.-, ss.450-475
ÖZ
Osmanlı Devleti’nin doğusunda yer alan Van Vilâyeti, coğrafi özellikleri ve askeri-stratejik konumuyla doğu ve kuzeydoğudan gelen İran ve Rus tehditlerine karşı çok önemli bir merkez durumundaydı. Dolayısıyla Osmanlı’nın son döneminde doğuda yaşanan olayların temelinde Van’ın bu hususu önemli bir etken olmuştu. Bu dönemde Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu durumdan yararlanan batılı devletler de Van ve çevresinde iktisadî, istihbarî ve misyonerlik faaliyetlerinde bulunmuştu. Buradaki sosyal yapıyı kendi çıkarları doğrultusunda kullanmaya başlamış ve kısa bir süre sonra asırlardan beri “Sadık Millet” olarak tabir edilen Ermeniler, isyan etmişlerdi. 19. Yüzyılın son çeyreğinde başlayan Ermeni isyanları aralıklarla I. Dünya Savaşı’na kadar sürmüştü. Avrupalı devletler arasındaki siyasi, askeri ve iktisadi rekabet gibi başlıca sebeplerle çıkan dünya savaşına kısa bir süre sonra Osmanlı Devleti de katılmıştı. Ermeniler, I. Dünya Savaşı öncesinde olduğu gibi savaş sırasında da isyan halinde olmuşlardı. Buradaki Ermeni isyanları vilâyetin Ruslar tarafından işgalini kolaylaştırmıştı. İşgalden sonra Ermeniler, Rusların destek ve teşvikiyle Müslüman halka yönelik saldırılara başlayarak, Van’ı tahrip etmişlerdi.
Van’ın işgali üç yıl sürmüştü. Bu süre zarfında şehir tamamen tahrip edilmiş, Ruslar ve Ermeniler işbirliği yaparak buradaki yer altı kaynakları ile tarihî-kültürel değerleri Rusya’ya taşımışlardı. 2 Nisan 1918’de Osmanlı Ordusu Van’a girdiğinde şehri tam bir harabe durumunda bulmuştu. I. Dünya Savaşı ve işgal yılları Van için tam manasıyla bir yıkım olmuş, buradaki sosyal ve ekonomik düzen bozulmuştu.
Anahtar Kelimeler: Van, I. Dünya Savaşı, Ermeni İsyanları, Ruslar.
ABSTRACT
Located in the eastern part of the Ottoman Empire, Van province was a very important stronghold against Iranian and Russian threats from east and North-east, due to its geographical features and military-strategic position. This, therefore, was a significant factor for the occurrence of events in the east in the last period of the Ottoman Empire. The western states benefiting from the Ottoman Empire’s situation during this period also engaged in economic, intelligence and missionary activities in and around Van. They began to use the social structure of the city in their own interests and soon enough the Armenians, called the "Loyal Nation" for centuries, rebelled. The Armenian revolts starting in the last quarter of the 19th century continued until the World War I. Shortly afterwards, the Ottoman Empire joined the world war, which was mainly due to political, military and economic rivalries among the European states. The Armenians were up in arms during the war as it was before World War I. These rebellions facilitated occupation by the Russians. After the occupation, the Armenians destroyed Van, starting with the assault on the Muslim people with the support and encouragement of the Russians.
The occupation lasted three years, during which Van was completely destroyed. The Russians and the Armenians cooperated and carried available underground resources and historical-cultural values ??to Russia. When the Ottoman Army entered Van on April 2, 1918, the city was a complete ruin. The years of World War I and occupation for Van were a complete devastation, and the social and economic order was dislocated.
Keywords: Van, World War I, the Armenian Revolts, the Russians.