Akademik Veri Yönetim Sistemi
WORLD LANGUAGE STUDIES, cilt.5, ss.36-54, 2025 (Hakemli Dergi)
Sanat kavramı, tarih boyunca birçok kuramsal düzlem ve estetik yaklaşım çerçevesinde tartışılmıştır. On dokuzuncu yüzyılın sonlarında bu tartışmaya Sanat Nedir? adlı eseriyle katılan Lev Nikolayeviç Tolstoy, sanatı yalnızca estetik bir haz aracı olarak değil, insanlar arasında duygusal iletişimi mümkün kılan evrensel bir etkinlik olarak tanımlar. Ona göre sanatın temel ölçütleri içtenlik, açıklık, özgünlük ve toplumsal yarardır. Bu ölçütler ışığında seçkinci ve maddi kazanç odaklı sanat anlayışlarını reddeden Tolstoy, halkın ortak duygularını yansıtan eserleri “iyi sanat” olarak nitelendirir. Tolstoy, “iyi sanat”ı ikiye ayırır: dinsel sanat ve evrensel sanat. Dinsel sanat, insanların Tanrı ile ilişkisini ve kardeşlik bilincini besleyen duyguları aktarırken; evrensel sanat, herkesin anlayabileceği basit ve ortak duyguları yansıtır. Her iki sanat türünün amacı ortaktır: insanları birleştirmek ve toplumun manevi gelişimine katkıda bulunmak. Bu çalışmanın amacı, Tolstoy’un Sanat Nedir? adlı eserinde geliştirdiği sanat kuramını ve buna bağlı olarak ortaya koyduğu eleştiri yöntemini betimlemektir. Araştırmada içerik analizi yöntemiyle eserde ele alınan sanatın tanımı (gerçek sanat–taklit sanat ayrımı), amacı (ahlaki sorumluluk ve toplumsal işlev), ölçütleri (içtenlik, açıklık, özgünlük ve toplumsal yarar) ve eleştiri yöntemi (dinsel sanat–evrensel sanat ayrımı ve ‘bulaşma’ ölçütü gibi) tematik olarak incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda Tolstoy’un sanat kuramı ve eleştiri yönteminin; estetik boyutu pek dikkate almadığı ve eser-yazar değerlendirmelerini salt dinî ve ahlaki bakış açısına dayandırması nedeniyle birtakım eksiklikler barındırdığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte sanatın toplumsal bütünleşme, manevi gelişim ve etik değerler bağlamında değerlendirilmesine yönelik tespitlerinin, modern sanat tartışmaları açısından hâlâ önemini koruduğu görülmüştür.