Zâdü’l-Mesîr Tefsirindeki Kıraat Farklılıklarının Arap Dili İle İlişkisi

Öksüz A. H., Küçük C.

Kilitbahir Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt.1, sa.20, ss.1-26, 2022 (Hakemli Dergi)

Özet

Öz Tarih boyunca günümüze kadar yazılmış olan tefsir eserlerinde kıraat farklılıkları önemli bir yer tutmakta ve âyetlerin anlaşılmasına katkı sağlamaktadır. İslâmî ilimlerin birçok alanında eser yazmış olan Ebü’l-Ferec İbnü’l-Cevzî (ö. 597/1201), Kur’ân-ı Kerîm’in tefsiriyle ilgili kaleme aldığı Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr isimli eserinde kıraat farklılıklarına yer vermekte ve âyetlerin tefsirinde kıraat farklılıklarından çokça yararlanmaktadır. İbnü’l-Cevzî, kıraat farklılıklarıyla ilgili açıklamalarda bulunduğu âyetlerin tefsirinde, kıraatlerin Kur’ân-ı Kerîm’in dili olan Arap dili ile ilişkisi üzerine yorumda bulunmaktadır. Farklı kıraatlerin okunmasıyla ilgili olarak, Kur’ân-ı Kerîm’in indiği dönemde Arapların lehçe temelli olarak bazı kelimeleri farklı kullanmalarını, oluşan farklı okumaların sebebi olarak belirtmekte ve kelimelerin hangi lehçede nasıl kullanıldığını da aktarmaktadır. Ayrıca, kıraat farklılıklarıyla ilgili olarak Arap dilinin sarf ve nahiv kuralları çerçevesinde bu kıraatlerin sebebine de temas etmektedir. Bu bağlamda, kıraatlerin dille olan ilişkisiyle bağlantılı olarak, kıraat farklılıklarını lehçeler ve Arap dili kuralları temelinde izah etmeye çalışmaktadır. Bu farklılıkları izah ederken, Arap diliyle ilişkisi çerçevesinde kıraatlerin lehçe, sarf ve nahiv kurallarıyla irtibatına yer vermektedir. Bu çalışma, Zâdü’l-mesîr tefsirinde müellifin kıraatlere Arap dili açısından nasıl yaklaştığını ortaya koymayı hedeflemektedir. Bu doğrultuda makalede, İbnü’l-Cevzî’nin Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr isimli eserinde Arap diliyle ilişkili olarak açıklama yapılan kıraat farklılıklarından örnekler verilmiş ve bu örnekler incelenerek kıraat-Arap dili ilişkisi tespit edilmeye çalışılmıştır. Bunun neticesinde müellifin kıraat farklılıklarıyla ilgili açıklama yaparken lehçelerle ve Arap dili kurallarıyla ilgili temellendirmelere yer verdiği görülmektedir. Anahtar Kelimeler: Kıraat, İbnü’l-Cevzî, Zâdü’l-Mesîr, Tefsir, Arap Dili.