Akademik Veri Yönetim Sistemi
Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sa.67, ss.1-22, 2025 (Hakemli Dergi)
Hiçbir
metin kendinden önce yazılmış metinlerden tam olarak bağımsız değildir. Her
yazar, önceki metinlerden bazı parçaları yeni bir görüş ve anlayış ekseninde
bir araya getirerek kendi metnini inşa etmiş olur. Dolayısıyla yazılan her eser
eski olanı kendi içinde barındırırken metinlerarası bir özellik taşır.
Metinlerarasılık, açık ve kapalı yöntemler şeklinde temayüz eder. Alıntı ve
göndergeler açık; anıştırma ve aşırma ise daha ziyade kapalı metinlerarası
ilişki biçimleridir. Metinlerarası ilişkiler her ne kadar postmodern edebiyatla
anılsa da her metnin önceki metinlerle bir paylaşım içerisinde olduğu gerçeği eski
ve klasik metinlerin de metinlerarası görünümler yönünden oldukça zengin
olduğunu ortaya koyar. Klasik edebiyatımızda belirli bir olay üzerine tesis
edilmiş hikâyelerden oluşan mesneviler, metinlerarasılık görünümleri açısından
dikkate değer bir muhtevaya sahiptirler. Mesneviler; ayet ve hadis iktibasları,
Klasik Osmanlı ve İran yapıtlarından alıntılar, daha önce işlenmiş konuların
yeni bir düzlemde tekrardan işlenmesine dayalı gizli alıntılamalar, tarihi-efsanevi
kişiliklere ve unsurlara yönelik göndergeler, açık ve kapalı anıştırmalar
açısından zengin bir görünüm sergilerler. 16. asır divan şairlerinden Lâmi‘î
Çelebi’nin Salâmân u Absâl adlı alegorik mesnevisi bu bağlamda
incelemeye değer bir içerik arz eder. Eserde metinlerarasılık yöntemlerinden
alıntı, gizli alıntı, gönderge, açık ve örtük anıştırmaların çeşitliliği yoğun
anlam katmanlarının ortaya çıkmasını sağlar.
Anahtar kelimeler: Metinlerarasılık, mesnevi, anıştırma, Lâmi‘î Çelebi, Salâmân u Absâl
ABSTRACT
No
text is completely independent of the texts written before it. Each author
constructs his own text by bringing together the quotes from previous texts on
the axis of a new view and understanding. Therefore, every written work
contains the old within itself, it has an intertextual feature. Intertextuality
is distinguished in the form of open and closed methods. Quotations and
references are open; allusions and plagiarism are more closed forms of
intertextual relations. Although intertextual relations are referred to as
postmodern literature, the fact that each text is shared with previous texts
reveals that old and classical texts are also quite rich in terms of
intertextual views. In our classical literature, mesnevis, which consist of
stories based on a specific event, have
a remarkable content in terms of their intertextual appearance. Mesnavis
display a rich appearance in terms of verses and hadith quotations, quotations
from classical Ottoman and Iranian works, hidden quotations based on the
reworking of previously treated subjects on a new level, references to
historical-legendary characters and elements, and overt and covert allusions.
The allegorical mathnawi of Lâmi‘î Çelebi, one of the 16th century Divan poets,
Salâmân u Absâl, presents a content worth examining in this context. The variety
of intertextual methods in the work, such as quotations, hidden quotations,
references, overt and covert allusions, enable the emergence of dense layers of
meaning.
Keywords:
intertextual feature, masnavi, allusions, Lâmi‘î Çelebi, Salâmân and Absâl.