Akademik Veri Yönetim Sistemi
Küreselleşen Dünyada Sosyal Bilimler, Doç. Dr. Serap SARIBAŞ, Editör, Duvar Yayınevi, İzmir, ss.389-409, 2023
Hz. Ali Cenknameleri, İslamiyet’in yayılmasıyla beraber, Anadolu sahası destan formlarıyla harmanlanarak oluşan kahramanlık eserleridir. Dede Korkut’ta anlatılan başı sonu olan hikayelerdeki ortak nokta, Oğuz beylerinin dış düşmana ya da doğa üstü devasa varlıklara karşı verilen savaşlarıdır. Tarihsel bağlamda daha eski olan ve kopuz eşliğinde icra edilen Dede Korkut hikayelerinde içerik değişmeye başlamış, arkaik unsurlar İslami değerlerle de harmanlanmıştır. Böylece ozanlar ve destan anlatıcıları İslami kavramların daha fazla olduğu anlatılara yönelmişlerdir. Bunun yanında, Hz. Ali cenknameleri 13. yüzyıldan itibaren yayılmaya başlamış ve Anadolu sahası sözlü ve yazılı anlatı geleneğinde yaygınlaşmıştır. İslamiyet’in başlangıcındaki destan anlatılarındaki kahramanın adı Hz. Ali’dir ve Hz. Ali bu arkaik kahramanlık hikayelerinin baş kahramanıdır. Bu cenknamelerin asılları İran ve Arap edebiyatı ürünleri olup, belli zaman dilimleri sonrasında Dede Korkut destanlarına içerik olarak benzemiş, Anadolu’daki kültür izlerini bünyesinde aldıktan sonra Türk halk edebiyatının önemli eserlerinden biri olarak edebi hayatımıza dahil olmuştur. Biyografik eserler olmayan cenknamelerde tamamıyla fantastik içerikler yer almaktadır. Bu olağandışı içeriklerin cenknamelerde işlenmesinin amacı İslam inancının ve milli değerlerin okura aktarılmasıdır. Aktarılan bu destanlarda İslam’a ve milli değerlere saldıranlar, devler, ejderhalar ve çirkin yaratıklar Hz. Ali’nin zülfikarından nasiplerini almışlardır. Sonuç olarak, bu destanları okuyan halkta oluşan coşku, onlarda milli birlik ve beraberlik olgusunun gelişmesine de katkı sunmuştur.
Hz. Ali Cangnâmas are works of heroism that were created by blending the epic forms of the Anatolian field with the spread of Islam. The common point of the stories told in Dede Korkut is the wars of the Oghuz lords against external enemies or supernatural giants. In Dede Korkut stories, which are older in historical context and performed with kopuz, the content has begun to change, and archaic elements have been blended with Islamic values. Thus, poets and epic narrators turned to narratives with more Islamic concepts. Besides, Hz. Ali canknâmas began to spread from the 13th century and became widespread in the oral and written narrative tradition of the Anatolian field. The name of the hero in the epic narratives at the beginning of Islam is Hz. Ali and Hz. Ali is the protagonist of these archaic heroic stories. The originals of these cangnâmas are the products of Iranian and Arabic literature, and after certain periods of time, they resembled the Dede Korkut epics in content, and after incorporating the cultural traces in Anatolia, they were included in our literary life as one of the important works of Turkish folk literature. Cangnâmas, which are not biographical works, contain completely fantastic content. The purpose of processing these extraordinary contents in canknâmas is to convey the Islamic faith and national values to the reader. In these epics, those who attack Islam and national values, giants, dragons and ugly creatures are They got their share from Hz. Ali’s zülfikar. As a result, the enthusiasm of the people who read these epics also contributed to the development of national unity and solidarity in them.