Akademik Veri Yönetim Sistemi
7th INTERNATIONAL MARDIN ARTUKLU SCIENTIFIC RESEARCHES CONFERENCE, Mardin, Türkiye, 10 - 12 Aralık 2021, ss.147-148
ŞEYH GALIP VE PERTEV DIVANLARINDA ŞIIRSEL ETKILEŞIM
Doç. Dr. Recep DEMİR
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
Orcid id: 0000-0001-6625-8299
ÖZET
Asıl adı Muhammed olan Pertev, 1159/1746 yılında İstanbul’da doğmuştur. Babası Sultan
Ahmet Camii muvakkiti Çelebi Efendi’ye nisbeten “Muvakkit-zâde” lakabıyla anılmıştır.
Devrinde birçok şaire ders veren Hoca Neşet’in kendisine “Pertev” mahlasını vermesiyle
“Muvakkit-zâde Muhammed Pertev” olarak şöhret bulmuştur. 1171/1757-58’de İstanbul’da
doğmuş olan Şeyh Gâlib ise, asıl ismi Mehmet Esad olduğu halde önce hocası Neşet’in
verdiği Esad, daha sonra Galip mahlasını kullanmıştır. Galip ve Pertev’in benzer muhitlerde
yetiştikleri bilinmektedir. İki şairin de Hoca Neşet’ten Farsça dersi aldıkları bilinmektedir.
Galip Mevlevî kültürüyle yetişmiş, Pertev ise bu tarikata meyillidir. Ayrıca iki şair de Divan-ı
Hümâyûn’da kitabet görevi alarak saraya intisap etmiştir. Genç yaşlarda Hoca Neşet
çevresinde başlayan ve uzun yıllar süren dostluk, şairlerin edebî ürünlerine de yansımıştır.
Klasik Türk şiirinde şairler arasındaki muhtemel etkileşimin en belirgin olduğu metinler
nazireler ve tahmislerdir. Bir şiirin nazire sayılabilmesi için en azından ortak kafiye, redif ve
vezinle yazılmış olması gerektiği bilinmektedir. Pertev ve Galip divanlarında tespit edilen
nazireler, model alınan şiirle bağlantısına göre tasnif edilmiştir. Fakat divanlardaki
nazirelerden birçoğu, aynı kafiye ve ölçü ile yazıldığı hâlde model şiire açık bir gönderme
içermemektedir. Bu gazeller bağlamında hangi şairin model konumunda olduğunu tespit
etmek mümkün değildir. Her iki divanda bu nitelikte on üçer adet gazel tespit edilmiştir.
Fakat bu şiirler, Galip ve Pertev’in birbirine söyledikleri nazireler olabileceği gibi her iki
şairin birbirinden bağımsız olarak başka şairlerin gazellerine söylediği nazireler de olabilir.
Zira klasik şiirde çok beğenilen bazı gazellere çok sayıda nazire söylenmesi sık görülen bir
durumdur. Galip ve Pertev’in aynı şaire nazire söylemiş olması, en azından ortak bir zevki
paylaştıklarını gösterir. Model şiire açık bir gönderme içeren şiirler incelendiğinde, Galip’in
Pertev’in altı gazeline nazire ve üç gazeline tahmis söylediği; Pertev’in ise şair dostunun iki
gazeline nazire ve bir gazeline tahmis söylediği görülmektedir. Ayrıca bir müşterek gazel
söylemiş olan Galip ve Pertev, Hoca Neşet’in iki gazeline söyledikleri nazirelerle ortak zevki
paylaştıklarını göstermişlerdir. Osmanlı şiirinin son büyük ismi olan Şeyh Galip’in ikinci sınıf
sayılabilecek bir şaire nazire söylemiş olması ilk bakışta şaşırtıcı gelse de divanı
incelendiğinde, başta Pertev ve Hoca Neşet olmak üzere, çağdaşı olan başka şairlerle
etkileşim içinde olduğu görülecektir.
Anahtar Kelimeler: Osmanlı şiiri, Şeyh Gâlib, Pertev, Nazire