Akademik Veri Yönetim Sistemi
TURKISH STUDIES - SOCIAL SCIENCES, cilt.3, sa.14, ss.769-790, 2019 (Hakemli Dergi)
Tarihi kaynaklara göre “Tao-Klarceti” olarak bilinen ve genel olarak; Artvin, Erzurum, Ardahan ve Kars illerini kapsayan bölgede, başta Doğu Roma İmparatorluğu (Bizans) olmak üzere, İran (Pers-Sasani) ve daha sonra da Gürcü Bagratlı Hanedanlığı’nın (8-14. yy.) hâkimiyet kurduğu ve bunu mimari ve sanat alanında da görünür kıldıkları gözlenmektedir. Hıristiyanlığın bölgeye yayılmasından sonra, bölgede kültürel doku belirginleşmiş ve Bagratlılar döneminde Tao-Klarceti’de inşa edilen anıtsal yapılar, günümüze önemli bir kültürel miras olarak kalmıştır. Bagratlı dönemine tarihlenen birçok manastır ve kilise yapısının mevcut olduğu çeşitli araştırma ve yayınlarla bilinse de; bu yapılarda dikkat çeken ve özgün bir üslupla öne çıkan taş süslemelerin teknikleri ve uygulama yöntemleri konusunda sınırlı çalışmaların olduğu görülmektedir. Bu makalemizde, Tao-Klarceti’de bulunup Bagratlı dönemine tarihlenen ve günümüze kadar sağlam gelebilmiş önemli yapılardan biri olan Öşki Manastır Kilisesi örneğinde dönemin taş bezeme teknikleri ve uygulama yöntemleri konusu incelenmiştir. Kilisenin çeşitli cephelerinde yer alan ve yapım tekniği olarak farklılık gösteren taş süsleme örnekleri incelenmiş ve bu örneklerden yola çıkarak yapıda kullanılan bezemeler sınıflandırılmaya çalışılmıştır. Oşki Kilisesi’nin süsleme programında kullanılan taş bezemeler; biçim, teknik ve uygulanış yerleri açısından Tao-Klarceti Bölgesi’ndeki Orta Çağ Gürcü dini mimarisi taş bezeme geleneğinin en yoğun ve zengin örneklerinden oluşmaktadır. Manastır, kilisesinin boyutları, plan tipi, cephe ve kasnak düzenlemesi ile mimari bezemeleri açısından Anadolu Orta Çağ Hristiyan sanatında ön plana çıkmaktadır.
In the region which is known as "Tao-Klarjeti" according to historical sources and generally covers Artvin, Erzurum, Ardahan and Kars provinces, it is observed that Iran (Persian-Sassanid), especially Eastern Roman Empire (Byzantine), and then the Georgian Bagrationi Dynasty (8-14th century) established dominance and also made it visible in the field of architecture and art. After the spread of Christianity to the region, the cultural texture in the region became evident and the monumental buildings built in TaoKlarjeti during the Bagrationi period have reached the present day as an important cultural heritage. Although the availability of many monasteries and churches dating back to the Bagrationi period are known through various studies and publications, it seen that there are limited studies on the techniques and application methods of stone decorations that stand out in these buildings and come to the forefront with their original style. In this article, stone decoration techniques and application methods of the period were examined in the case of Oshki Monastery Church which is one of the important structures that are located in TaoKlarjeti and dated back to the Bagrationi period and have survived until today. Stone decoration samples that are on various facades of the church and differ in construction technique were examined, and it was attempted to classify the decorations in the building based on these samples.
The stone decorations used in the ornamentation program of the Oshki Church consist of the most intense and rich examples of the Medieval Georgian architecture stone decoration tradition in the TaoKlarjeti region in terms of form, technique and application areas. The monastery comes to the forefront in the Christianity art in Medieval Anatolia in terms of the church's dimensions, plan type, facade and pulley arrangement and architectural decorations.