Akademik Veri Yönetim Sistemi
5. Uluslararası Türkoloji Araştırmaları Sempozyumu, Muş, Türkiye, 15 - 17 Mayıs 2025, ss.103-104, (Özet Bildiri)
Konumu itibariyle İran, Orta Asya’dan Ortadoğu’ya ve Avrupa’ya bağlanan geçiş güzergâhında bulunmaktadır. Bu durum İran’da birçok etnik grubun varlığını da ortaya çıkarmıştır. Bu gruplar içerisinde Türkler ve Farslar İran nüfusunun önemli bir kısmını oluşturmuştur. 10. yüzyıldan itibaren Türkler bölgedeki varlıklarını tamamen hissettirmiş ve 1925 yılına kadar İran yönetiminde söz sahibi olmuşlardır. Fakat Rıza Şah Pehlevi dönemi (1925-1941) ile birlikte İran’daki yönetim el değiştirmiş ve başta Azerbaycan Türkleri olmak üzere İran’daki diğer Türk gruplarına karşı baskı ve asimilasyon politikaları açık bir şekilde yürütülmüştür. Rıza Şah’ın amacı Fars ulusalcılığı ve kültürü ekseninde bir İran devleti ortaya çıkarmaktır. Öncelikli olarak kamu kurum ve kuruluşlarında Türkçe konuşmak yasaklanmış, Türkçe kitap ve gazetelerin yayımlanması engellenmiştir. Türk yerleşim birimlerinin isimleri Farsça adlarla değiştirilerek nüfus politikasında sert tedbirlere başvurulmuş ve zorunlu göç politikası uygulanmıştır. Bu politika kapsamında Türklerin yoğun olarak bulunduğu bölgelerden farklı bölgelere zorunlu iskânlar gerçekleştirildiği gibi Türk aşiret ve liderlerinin güçlenmesi de engellenmiştir. Özellikle Azeri Türkleri ile Kaşgaylar Farsların yoğun olduğu yerlere dağıtılmış ve yerel yönetimler ortadan kaldırılarak tüm bölgeler doğrudan başkente bağlanmıştır. Bu çalışmada bahsedilen konular, 1925-1941 yılları arasındaki dönem göz önünde bulundurularak tartışılıp değerlendirilecektir.
Due to its location, Iran is on the transit route connecting Central Asia to the Middle East and Europe. This situation has also revealed the existence of many ethnic groups in Iran. Among these groups, Turks and Persians constituted a significant portion of the Iranian population. From the 10th century onwards, the Turks made their presence felt in the region and had a say in the administration of Iran until 1925. However, with the Reza Shah Pahlavi period (1925-1941), the administration in Iran changed hands and policies of oppression and assimilation were openly carried out against other Turkish groups in Iran, especially Azerbaijani Turks. Reza Shah's aim was to create an Iranian state based on Persian nationalism and culture. First of all, speaking Turkish in public institutions and organizations was prohibited, and the publication of Turkish books and newspapers was prevented. The names of Turkish settlements were changed to Persian names, harsh measures were taken in population policy and a forced migration policy was implemented. Within the scope of this policy, forced resettlement was carried out in regions other than those where Turks were densely populated, and the strengthening of Turkish tribes and leaders was prevented. Especially Azeri Turks and Kashgais were dispersed to areas where Persians were concentrated, local administrations were abolished and all regions were directly connected to the capital. The issues mentioned in this study will be discussed and evaluated by taking into account the period between 1925-1941.