Van Gölü Su Bütçesi Bileşenleri ve Modellenmesi


Yılmaz E., Alaeddinoğlu F.

INTERNATIONAL CONGRESS On The 75th Anniversary Of TURKISH GEOGRAPHICAL SOCIETY, Ankara, Türkiye, 8 - 10 Kasım 2017, ss.437

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Ankara
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.437
  • Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Van Gölü’nün seviyesi, 1960’lı yılların sonunda, 1980’li yılların sonu-90’lı yılların başında ve 2000’li yıllarda yükselmiş, buna bağlı olarak insan faaliyetleri etkilenmiş, yerleşme ve tarım alanları su altında kalmıştır. Bu su seviyesi yükselimleri, genel olarak yağış artışı ile ilişkilidir. Bu yağış artışı ise güneş lekeleri ve iklim salınımlarınca kontrol edilmektedir. Gölün seviyesinin öngörülebilmesi için göl seviyesini etkileyen ögelerin tespit edilmesi ve hesap edilmesi, “model su seviyesi”’nin oluşturulması ile mümkün olabilmektedir. Bu çalışmada, Van Gölü’ne düşen yağış, göle dökülen akarsularca taşınan su miktarı ve buharlaşmalar hesap edilerek, göl seviye modeli oluşturulmuştur. Göl seviyesi modelinin oluşturulabilmesi için, önce havzadaki akım istasyonlarına bağlı olarak, göle akarsularca taşınan su miktarı modellenmiştir. Göl çevresindeki meteoroloji istasyonları verileri kullanılarak oluşturulan yağış modeli ile göl yüzeyine düşen yağış miktarı tespit edilmiştir. Göl tabanından kaynak çıkışlarının varlığı bilinmekteyse de bu konuda bir bileşen, veri yetersizliği nedeniyle modele dahil edilememiştir. Göl çevresindeki meteoroloji istasyonları verilerine göre bir buharlaşma modeli oluşturulmuş ve seviye bileşenleri tamamlanmıştır. Elde edilen modele göre, ölçülen göl seviye değerleri yıl içerisinde 40 cm’lik bir değişkenlik göstermiş, model seviye modeli ise 30 cm’lik bir değişkenliğe ulaşabilmiştir. Bu durum, hesap edilen değişkenlerin isabet derecesinin düşük olduğunu göstermişse de, gölün su seviyesi bileşenlerinin çok karmaşık bir yapıda olması da etkili olmuştur. Göl çevresi karstik alanlardan meydana gelmekte, bu karstik sahalarda toplanan sular, göl tabanından çıkmaktadır. Bu su çıkış miktarı modele dahil edilemediğinde, seviye modeli tam olarak belirlenememektedir. Yapılan arazi çalışmaları esnasında, göl seviyesinin geçmiş dönemlerde daha da karmaşık bir yapı sunabileceği anlaşılmıştır. Yapılan gözlemler sonucunda göl havzasının zaman içinde tektonizma, kapma olayları ile değiştiği anlaşılmış, bunun da seviyede değişiklikler yaptığı anlaşılmıştır.