Ahlat Selçuklu Meydan Mezarlığı’nda Esed Bin Bergi İmzalı Mezar Taşı Üzerine Bir Değerlendirme

Creative Commons License

Kulaz M., Daniş D.

Van İnsani ve Sosyal Bilimler Dergisi, sa.5, ss.1-12, 2023 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Basım Tarihi: 2023
  • Dergi Adı: Van İnsani ve Sosyal Bilimler Dergisi
  • Derginin Tarandığı İndeksler: MLA - Modern Language Association Database
  • Sayfa Sayıları: ss.1-12
  • Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

  • Doğu Anadolu Bölgesi’nin Yukarı Murat-Van Bölümünde bulunan Bitlis iline bağlı Ahlat ilçesi, tarihsel süreç içinde birçok devlet veya beyliği idaresi altında kalmış, her devlet veya kültür bu verimli topraklar üzerinde çeşitli izler bırakmıştır. Bu sayede şehir yaklaşık beş bin yıllık geçmişiyle günümüzde adeta bir açık hava müzesi hüviyeti kazanmıştır. Orta Çağ’ın gözde şehirlerinden biri olan Ahlat, dönemin önemli bilim-kültür ve ticaret merkezlerindendir.  Ahlat; doğal kaynakları, verimli arazileri ve önemli ticaret yollarının üzerinde bulunuyor olması hasebiyle birçok devletin hakimiyeti altında kalmıştır. Özellikle Orta Çağ’da yoğun bir iskân faaliyeti geçiren bu şehir; dışardan göç alan önemli bir ticaret merkezidir. XIII. ve XIV. yüzyıllarda Belh ve Buhara birlikte “Kubbetü’l-İslam” sıfatını taşıyan Ahlat da Orta Çağ boyunca yoğun iskân faaliyetleri hakimdir. Bölgede sırasıyla Emevi, Abbasi, Mervanoğulları, Selçuklular, Ahlatşahlar, Anadolu Selçuklu, Harzemşahlar, İlhanlı, Celayirler, Karakoyunlu, Akkoyunlu, Safevi ve Osmanlı gibi Türk ve İslam medeniyetleri arasında el değiştirmiştir. Orta çağın büyük merkezlerinden biri olan bölgede çeşitli devirlerden kalan eserler yer almaktadır. Bu kültürel mirasın önde gelen yerlerinden biri de kitabeleriyle Türk-İslam kimliğini yansıtan Selçuklu Meydan Mezarlığıdır. XII.-XVI. yüzyılları arasına tarihlenen mezar taşları, boyları 4 metreye ulaşan şahide ve sandukalarıyla Anadolu’da yer alan mezar taşları içerisinde emsalsiz bir yere sahiptir. Kitabeler dışında Mezarlıktaki mezar taşlarında yaklaşık 500 örnekte sanatkâr kitabesine yer verilmesi Ahlat’taki mezar taşlarını oldukça önemli kılmıştır. Bu sanatkârlar içerisinde yer alan Esed Bin Bergi adlı sanatkârın imzasını taşıyan mezar taşı, çalışmanın ana konusunu oluşturmaktadır. Bu eser, malzeme, dönem, tipoloji, süsleme ve kitabe içeriğiyle incelenerek değerlendirilmiştir. Epigrafik çözümlemeler neticesindesanatkârın Selçuklu Meydan Mezarlığı’nda tek eseri tespit edilmiştir. Çalışmaların devamında Ahlat’ta yer alan mezarlıklarda başkaeserlerinin de bulunması ihtimal dahilindedir.