Akademik Veri Yönetim Sistemi
TASAM 8. İstanbul Güvenlik Konferansı , İstanbul, Türkiye, 3 - 04 Kasım 2022, ss.300-324
Afrika kıtası sahip olduğu zengin yeraltı ve yerüstü kaynaklarıyla yüzyıllardır başta Batılı devletler olmak üzere küresel aktörlerin ilgisini çekmektedir. Ancak Soğuk Savaş’tan itibaren siyasi nedenlerle de Afrika’nın, küresel aktörlerin dış politika ajandalarında büyük bir öneme sahip olduğunu söylemek de mümkündür. Öyle ki Soğuk Savaşın iki kutuplu düzeninde Batı ve Doğu blokları kendi ideolojilerini desteklemesi için birçok Afrika devletiyle yakın ilişkiler kurma yoluna girmiştir. Günümüzde de Batılı devletler, Rusya, Çin gibi küresel aktörler de farklı konularda kendilerini desteklemeleri ve uluslararası alanda siyasi ve sosyo-ekonomik olarak daha güçlü bir konuma sahip olabilmek için BM’deki en büyük bölgesel grubu oluşturan Afrika Devletleri ile iyi ilişkilere sahip olmayı önemsemektedir. Bilindiği üzere SSCB yıkılmasının ardından siyasi, askeri ve sosyo-ekonomik açıdan çeşitli zorlukla mücadele eden Rusya Federasyonu’nun kısa sürede toplanıp yeniden küresel güç olma hedefinde Afrika önemli bir stratejik konuma sahiptir. Zengin yeraltı ve yerüstü kaynakları yanında, hızla gelişen ekonomileri ve artan tüketim oranlarıyla Afrika orta ve uzun vadeli yatırımlar için muazzam değerde bir pazar olarak görülmektedir. Bu nedenle Rusya birçok Afrika ülkesinde ticaret ve yatırım girişimlerini arttırmaya başlamıştır. Geliştirilen bu ilişkiler neticesinde 2019 yılında Rusya’nın Afrika kıtasıyla ticaretinin toplam değeri %17’lik bir artışla yaklaşık 20 milyar dolara ulaşmıştır. Rusya Afrika’da ticaret yanında güvenlik alanında da ilişkilerini geliştirmeye çalışmaktadır. Rusya’nın kıtada giderek artan bu varlığına karşın eski sömürgeci bir ülke olan Fransa ise son yıllarda bölgede kayda değer bir güç ve imaj kaybına uğramıştır. Siyasi olarak bağımsız ancak sosyo-ekonomik olarak kendilerini hala özgür olarak hissedemeyen birçok eski Fransız sömürgesi Fransa’nın kıtaya yönelik neokolonyal politikalarına giderek artan bir şekilde tepki göstermeye başlamıştır. Bu tepkiler bilhassa Macron döneminde daha çok görülmeye başlanmıştır.
Gelinen noktada Macron, Afrika’da güç kaybederken artan Rus etkisinden büyük endişe duymaya başlamıştır. Mali örneğinde olduğu gibi Ruslarla kurulacak askeri ilişkilere karşı Malili yetkileri uyarırken hala eski kolonyal bağlarından güç aldığı ve bölgede yükselen Rusya gibi aktörleri bertaraf etmeye çalıştığı görülmektedir. Bu gelişmeler Moskova ve Paris arasında Afrika’daki çıkarlarına yönelik kıyasıya bir rekabetin ortaya çıkmasına neden olmuştur. ABD’nin Trump döneminden itibaren kıtaya ilgisinin azalması ve Rusya-Ukrayna Savaşı da bu rekabetin görünürlüğünü uluslararası alanda arttırmıştır. Fransa ve Rusya’nın son dönemde Afrika’da zuhur eden rekabetini konu alan bu çalışma genel olarak nitel araştırma yöntemlerinden betimsel analiz ve metin/doküman analizinden yararlanılacaktır. Bu yöntemlerle öncelikle Fransa ve Rusya’nın dış politikalarında Afrika’nın konumu değerlendirilecektir. Sonrasında ise son dönemde her iki aktörün kıtadaki çıkarların çatışmasından kaynaklı vakalar incelenerek Afrika’daki Fransa-Rusya rekabetinin kıtaya etkisi analiz edilecektir.
Anahtar Kelimeler: Afrika, dış politika, Fransa-Afrika İlişkileri, Rusya-Afrika İlişkileri, Rusya-Fransa rekabeti