DİN-DİL İLİŞKİSİ BAĞLAMINDA CERMÂNÛS FERHÂT'I YENİDEN OKUMAK

Öztürk Y. E., Çınar M. Ş.

FSMVÜ III. Uluslararası Arap Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Kongresi, İstanbul, Türkiye, 9 - 11 Mayıs 2025, ss.1-8, (Tam Metin Bildiri)

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: İstanbul
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.1-8
  • Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Cermânûs Ferhât’ın Baḥs̱ü’l-meṭâlib adlı eseri bir gramer kitabı olup dil ve din arasındaki ilişkinin incelenebilmesine olanak sağlayan önemli bir eser olarak öne çıkmaktadır. Ferhât, eserini kaleme alırken sadece dil bilgisi kurallarını aktarmakla yetinmemiş, aynı zamanda Hristiyanlık dininin inançlarına dair derin bilgiler sunarak dini temaları öne çıkarmıştır. Ferhât, örnek cümlelerde Kitâb-ı Mukaddes’ten alıntılar yaparak dili, dinî değerleri aktarmanın bir aracı olarak konumlandırır. Hz. İsa, Petrus, Pavlus gibi Hristiyanlık dininin önemli figürlerine ve Kudüs, Tur Dağı gibi kutsal mekânlarına sıkça atıf yapar. Bu yöntemle Ferhât, dilin sadece bir iletişim aracı olmadığını, aynı zamanda dini değerlerin ve bilgilerin aktarılmasında önemli bir araç olduğunu göstermektedir. Ferhât, eserini kaleme almada üç ana hedefi olduğunu zikretmektedir. Bunlar, kapalı ifadelerdeki karmaşıklığı ortadan kaldırmak, Arap gramerine dair bilinmesi gereken hususları özet bir şekilde bir araya getirmek ve imkân ölçüsünde Kitâb-ı Mukaddesten örnekler sunmaktır. Temel gramer konularını ele almanın yanında Kitâb-ı Mukaddes’ten şahitler getirme çabası en önemli hedefi olarak ön plana çıkmaktadır. Bu yaklaşımı sayesinde, eserini sadece bir dil öğretim materyali olmaktan çıkarıp pedagojik ve ruhani bir rehbere dönüştürmüştür. Dinî ve ahlâkî temalar, gramer kuralları ile harmanlanarak, iman, ruhbanlık, ahde vefa ve ibadet gibi konular örnekler üzerinden ele alınmıştır. Ayrıca Ferhât, gramer kurallarını öğretirken, öğrencilerini manevi olarak yönlendirmeyi ve dini inançlarını güçlendirmeyi hedeflemiştir. Eserde yer alan şahitlerin bir kısmı Kitâb-ı Mukaddes’te lafzen, bazıları ise anlamca yer almakta; böylece metin hem dil öğretimi hem de inanç aktarımı bağlamında işlevsel hale gelmektedir. Ayrıca Kur’ân-ı Kerîm’den de birkaç örnek alınması, Ferhât’ın Arapça dilinin zenginliğine ve dinî çeşitliliğe olan bakışını yansıtmaktadır. İslâm dünyasının saygın alimlerinden olan Birgivî’nin, gramer eserlerini ele alırken takip ettiği metot ile Ferhât’ın metodunun paralellik arz ettiği görülmektedir. Sonuç olarak, Baḥs̱ü’l-meṭâlib adlı eser, dilin yalnızca bir iletişim aracı değil, aynı zamanda dini değerlerin taşıyıcısı olduğunu göstermesi bakımından önem arz etmektedir. Ferhât, dil bilgisi öğretimiyle birlikte manevî rehberlik, irşad ve hatta vaaz özelliği kazandırdığı kitabında din ve dili bütünleştiren pedagojik bir yöntem benimsemiştir. Biz de Ferhât’ın çok yönlü bu eseri bağlamında din-dil ilişkisini ele almaya çalışacağız.