Akademik Veri Yönetim Sistemi
3. Uluslararası Kültür Sanat ve İletişim Sempozyumu, Bayburt, Türkiye, 9 - 10 Mayıs 2025, ss.56-57, (Özet Bildiri)
MENGÜ ERTEL’İN KEŞANLI ALİ DESTANI VE DELİ İBRAHİM
TİYATRO AFİŞLERİNİN GÖSTERGEBİLİMSEL AÇIDAN İNCELENMESİ
Amaç
Grafik tasarımın en önemli ürünlerinden biri de kuşkusuz afiş tasarımıdır. Grafik tasarımcı bir afişi, çizim amacı doğrultusunda yazıyı (tipografi) ve görseli (imaj) birlikte harmanlayarak ve hedef kitleye verilecek ileti (mesaj) ile yorumlayarak oluşturmaktadır. Tiyatro afişleri yapılış amaçlarına göre çeşitlenen afiş çeşitlerindendir. Tiyatro afişlerinin önemli bir özelliği de tasarlandığı tiyatro eserinin izleyicisiyle ilk buluşması olmasıdır. Bundan dolayı tiyatro afişi tasarlayacak tasarımcının ilgili eserin içeriğine ve izleyicisinin anlamlandırabileceği göstergelere vakıf olması gerekir. Bu çalışmanın amacı, ağırlıklı olarak gösteri dünyasının önemli bir alanı olan tiyatro afişleri tasarlayan Mengü ERTEL’in Keşanlı Ali Destanı ve Deli İbrahim tiyatro afişlerini göstergebilimsel açıdan incelemektir.
Yöntem
Bu çalışmada Göstergebilimsel İnceleme Yöntemi ve Doküman Analizi Yöntemi kullanılmıştır. Göstergebilimde göstergelerin kültürel bağlamda düşünülerek çözümlenmesi yer almaktadır. Doküman analizi yöntemi ise, araştırmanın verileri için birinci kaynak olarak çeşitli dokümanların toplanması, taranması, sorgulanması ve analiz edilmesi olarak tanımlanabilecek olan bir araştırma yöntemidir.
Bulgular
Keşanlı Ali Destanı tiyatro afişinde ilk dikkati çeken beyaz zemin üzerinde siyah lekelerle tasarlanan, kasketli, palabıyık, yakaları kalkık siyah ceketli, ağzında kırmızı çiçek taşıyan ve minimalist bir tarzda, sade çizilmiş bir erkek figürüdür. Bu göstergeler, oyunun başrol oyuncusu Keşanlı Ali’yi göstermektedir. Kırmızı renkli Keşanlı Ali yazısı ustaca yapılmış tipografik bir düzenlemeyle dikkatleri çeken bir diğer unsurdur. Ceketin cebinden sarkan köstekli saatin zinciri siyah zemin üzerinde beyaz renkle dikkat çeken bir başka göstergedir. Yukarıda sıralanan göstergelerin göstergebilimsel çözümlemesine bakıldığında bu göstergelerin oyunun başrol oyuncusunun kabadayılığına, ataerkil duruşuna, liderlik yönlerine ve ayrıca gecekondu kültürüne göndermelerde bulunduğu anlaşılmaktadır.
Deli İbrahim tiyatro afişi kırmızının ağırlıkta olduğu sıcak renklerle dikkat çekmektedir. Renk kontrastlığı çok iyi kullanılmıştır. Afişe bakıldığında dikkati ilk çeken unsur, insan yüzü siluetini andıran bir halat tasarımı, halatın içine yerleştirilmiş yeşil bir göz ve oluşturulan yüz siluetinin ağız kısmına denk getirilen sarı renkli Deli İbrahim yazısıdır. Bu göstergeler oyunda anlatılan makam sahibi ancak sınırlar içine hapsolmuş Deli İbrahim başrolüne gönderme yapmaktadır. Afişte renklerin etkisi ve tipografinin imkânları ustaca kullanılmıştır.
Sonuç
Bu çalışmada Mengü ERTEL tarafından tasarlanan Keşanlı Ali Destanı, Deli İbrahim tiyatro afiş tasarımları incelenmiş ve göstergebilimsel inceleme yöntemiyle çözümlemeye çalışılmıştır. Afişlerin derin bir tasarım becerisi ile tasarlandığı, göstergelerin ve tipografik imkânların ustaca kullanıldığı görülmektedir. Keşanlı Ali Destanı afişindeki renk kullanımı, tipografik öğeler ve kullanılan göstergeler oyunun başrol oyuncusu Keşanlı Ali’yi göstermede başarılı bir şekilde kullanılmıştır. Deli İbrahim afişinde ise renk kullanımı, tipografik öğeler ve kullanılan göstergeler amaca uygun bir şekilde oyunun karakterlerine gönderme yapacak şekilde kullanılmıştır. Her iki afiş de derin bir görsel sadeleştirme becerisi, usta bir tasarım yeteneği ve uygun tipografi kullanımı ile başarılı tiyatro afişleri olarak değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Afiş, Mengü Ertel, Göstergebilim, Keşanlı Ali Destanı