ERGENLERİN SALDIRGANLIK DÜZEYİ İLE DEĞER YÖNELİMLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Kaya Z., İKİZ F., ASICI E.

II rd International Eurasian EducationalResearch Congress3.Uluslararası Avrasya Eğitim Araştırmaları Kongresi, Muğla, Türkiye, 31 Mayıs - 03 Haziran 2016, ss.1577-1578, (Özet Bildiri)

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Muğla
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.1577-1578
  • Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

 

 

ERGENLERİN SALDIRGANLIK DÜZEYİ İLE DEĞER YÖNELİMLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

 

Problem durumu: Psikoloji alanında ergenlerin saldırgan davranış ve eğilimleriyle başa çıkmaya yönelik pek çok çalışma gerçekleştirilmiş olmasına rağmen, ergenlerin saldırgan davranış ve eğilimleri hala güncelliğini koruyan önemli problem alanlarından biridir. Genel olarak başkalarını incitme veya zarar verme amacıyla yapılan her türlü davranış veya eylem olarak tanımlanan saldırganlık (Freedman, Sears ve Carlsmith, 1998), çok sayıda kuramcı tarafından ele alınmakta ve nasıl tanımlanması gerektiği konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Örneğin Berkowitz (1987) “niyet” kavramını öne çıkararak, saldırganlığı canlı veya cansız herhangi bir varlığa karşı fiziksel ya da duygusal olarak zarar vermeyi amaçlayan davranış olarak tanımlarken; Bandura (1973), saldırganlığı sosyal kuralları bozan ya da yıkan zarar verici davranış kalıpları içinde değerlendirmektedir. Buss ve Perry (1992) ise saldırganlığın sözel saldırganlık, fiziksel saldırganlık, öfke ve düşmanlık boyutlarından oluşan bir yapı olduğunu belirtmektedir. Bu boyutlar saldırganlığın duyuşsal, davranışsal ve bilişsel bileşenlerini oluşturmakta, birbiriyle ilişkili olan bu bileşenler yaşanma sıklığı, sürekliliği ve yoğunluğu açısından farklılıklar göstermektedir.

Ergenlerin saldırgan davranışlarının olumsuz sosyal, duygusal, fiziksel ve davranışsal sonuçlara neden olduğu (Campano ve Munakata, 2004) ve ergenlerin saldırganlık eğiliminin madde kullanımı, suç davranışı gibi riskli durumlara yol açtığı belirtilmektedir. Yapılan araştırmalar lise öğrencilerinde saldırgan davranışların sıklıkla görüldüğü ortaya koymaktadır. Örneğin, Kepenkçi ve Çınkır (2005) lise öğrencilerinin %35.5’inin içinde bulunulan akademik yıl süresince en az bir kez fiziksel olarak şiddet davranışı sergilediklerini bulmuştur. Yapılan başka bir araştırmada ise (Alikasifoğlu, Ercan, Erginöz, Uysal ve Kaymak Deniz 2004), öğrencilerin %42’sinin son bir yıl içerisinde en az bir kavga olayına karıştıkları görülmüştür.

Ergenin problem davranışa yönelik tutumlarının şiddet davranışına yönelik eğilimini etkilediği (Sussman, Skara, Weiner ve Dent, 2004), bu bireylerin saldırganlığa ilişkin tutum ve inançlara yüksek düzeyde sahip olduklarından zorbaca davranışlar gösterme olasılığının yüksek olduğu bildirilmiştir (Cunningham, Henggeler, Lim­ber, Melton ve Nation, 2000; Furlong ve Morrison, 2000). Bu açıdan bakıldığında, saldırganlık ve ergenin büyük oranda düşünce, tutum ve davranışıyla yakından ilgili değer yönelimi arasındaki ilişkinin araştırılması, çalışılmaya değer bulunmaktadır. Ergenlerin saldırganlık düzeyleri ile değer yönelimleri arasındaki ilişkiyi ortaya koymak ve ergenlerin cinsiyet, algılanan ekonomik durum ve anne- baba eğitim düzeyi gibi bazı değişkenlere göre saldırganlık düzeyleri ile değer yönelimlerinin farklılaşıp farklılaşmadığını incelemek amacıyla yapılan bu çalışmada, yukarıda belirlenen amaç çerçevesinde, aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır:

  1. Öğrencilerin saldırganlık düzeyleri ile değer yönelimleri arasında anlamlı düzeyde bir ilişki var mıdır?
  2. Öğrencilerinin saldırganlık düzeyleri ile değer yönelimleri cinsiyete göre anlamlı farklılık göstermekte midir?
  3. Öğrencilerin saldırganlık düzeyi ve değer yönelimlerinin sınıf düzeyi, anne-baba eğitim düzeyi, algılanan ekonomik durum gibi bir takım değişkelere göre farklılık göstermekte midir?

 

YÖNTEM

Araştırmanın Modeli ve Örneklemi

Bu araştırma, iki değişken arasındaki birlikte değişimin varlığını incelemeyi amaçlayan ilişkisel tarama modeline dayanmaktadır.  Araştırmanın örneklemini 2014-2015 eğitim-öğretim yılında İzmir iline bağlı üç farklı meslek lisesinde okumakta olan %76.2’si (n:678) kız, %23.8’i (n:212) erkek olmak üzere toplam 890 öğrenci oluşturmaktadır.

Veri Toplama Araçları

Saldırganlık Ölçeği (SÖ): Buss ve Perry (1992) tarafından geliştirilen SÖ beşli likert tipinde 29 maddelik;  fiziksel, sözel saldırganlık, öfke ve düşmanlık olmak üzere dört alt boyutu bulunmaktadır. Türkçe uyarlaması Sümer (2003) tarafından yapılan ölçeğin toplam varyansın %38’sini açıkladığı görülmüştür. SÖ’nün Türk ergenleri için geçerlik ve güvenirliği Önen (2009) tarafından incelenmiştir. Gerçekleştirilen doğrulayıcı faktör analizi sonuçlarına göre SÖ’nün 22 maddelik ve üç alt boyuttan oluşan yapısı iyi uyum göstermektedir (GFI=0.91, AGFI=0.89, RMSEA=0.052). Cronbach alfa güvenirlik katsayıları toplam puan için .83, fiziksel saldırganlık için .73, öfke için .68 ve düşmanlık için .62 olarak hesaplanmıştır. Bu çalışmada Cronbach alfa güvenirlik katsayısı toplam puan için .86, fiziksel saldırganlık için .81, öfke için .63 ve düşmanlık için .73 olarak hesaplanmıştır.

Portre Değerler Anketi (PDA): Schwartz ve arkadaşları (2001) tarafından geliştirilen PDA 40 maddelik altılı likert tipinde bir ölçme aracıdır. Anket on değer tipini içermektedir. Ölçeğin Türkçeye uyarlama çalışması Demirutku ve Sümer (2010) tarafından yürütülmüş ve cronbach alfa güvenirlik katsayısı . 85 olarak bulunmuştur. Bu çalışmada, ölçeğin cronbach alfa güvenirlik katsayısı .97 olarak hesaplanmıştır.

Veri Analizi

Verilerin analizi SPSS 15 istatistik paket programı aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. Veri seti normal dağılım göstermediği için analizlerde non-parametrik analiz tekniklerinden olan Spearman Brown Korelasyon Katsayısı, Mann WhitneyU ve Kruskal WallisH analiz teknikleri kullanılmıştır.

Bulgular ve Sonuçlar: Ergenlerin saldırganlık düzeylerinin ortalamanın üstünde olduğu, en yüksek ortalamanın ise düşmanlık alt boyutunda ortaya çıktığı saptanmıştır. PDA’dan alınan puanlara göre, ergenlerin uyarılma ve iyilikseverlik değer yönelimlerinde en yüksek, güç değer yöneliminde ise en düşük ortalamaya sahip oldukları görülmektedir. Ergenlerin saldırganlık düzeyleri ile değerleri arasında anlamlı düzeyde ilişkiler olduğu, SÖ’den alınan toplam puanlar ile güç (r=.35, p<.01), başarı (r=.29, p<.1), hazcılık (r=.32, p<.01), uyarılma (r=.29, p<.01), özyönelim (r=.25, p<.01), evrenselcilik (r=.14, p<.01), iyilikseverlik (r=.16, p<.01), geleneksellik (r=.13, p<.01), uyma (r=.08, p<.05) ve güvenlik (r=.13, p<.01) değer yönelimleri arasında pozitif yönde anlamlı ilişkiler olduğu saptanmıştır. SÖ ve PDA’nın alt boyutları arasındaki ilişki incelendiğinde, fiziksel saldırganlığın, güç değer yönelimi ile pozitif; özyönelim, evrenselcilik, iyilikseverlik, geleneksellik, uyma ve güvenlik değer yönelimleri ile negatif; öfke ve düşmanlığın ise değer yönelimlerinin bütün alt boyutları ile pozitif yönde ilişkili olduğu saptanmıştır. SÖ ve PDA’nın alt boyutları açısından cinsiyet, sınıf ve anne-baba eğitim düzeyine göre anlamlı farklılıklar bulunmuştur.

 

Kaynakça

Alikasifoğlu, M., Ercan, O., Erginöz, E., Uysal, Ö., & Kaymak Deniz, A. (2004). Violent behavior among Turkish high school students and correlate of physical fighting. European Journal of Public Health, 14(2), 173-177.

Bandura, A. (1973). Aggression: a social learning analyis. New York: Prentice-Hall, Inc.

Berkowitz, L. (1987). Frustration, appraisals, and aversively stimulated aggression. Aggressive Behavior, 14; 3-11.

Buss, A.H., & Perry, M. (1992). The Aggression Questionnaire. Journal of Personality and Social Psychology, 63, 452-459.

 

Campano, J.P. & Munakata, T. (2004). Anger and aggression among filipino students. Adolescence, 39(156), 757-764.

 

Cunningham, P. B., Henggeler, S. W., Limber, S. P., Melton, G. B., & Nation, M. A. (2000). Patterns and correlates of gun ownership among nonmetropolitan and rural middle school students. Journal of Clinical Child Psychology, 29, 432-442.

Demirutku, K., & Sümer, N. (2010). Temel değerlerin ölçümü: Portre Değerler Anketi’nin Türkçe uyarlaması. Türk Psikoloji Yazıları, 13(25), 17-25.

Freedman , J.L. , Sears , D.O. ve Carlsmith , J.M. ( 1998 ). Sosyal psikoloji. (Çeviren: Ali Dönmez ). Ankara: İmge Yayınları.

 

Furlong, M. J., & Morrison, G. M. (2000). The school in violence: Definition and facts. Journal of Emotional and Behavioral Disorder, 8, 71-82.

Kepenkçi, Y., & Çınkır, Ş. (2005). Bullying among Turkish high school students. Child Abuse & Neglect, 1717, 1-12.

Önen, E. (2009). Saldırganlık Ölçeği’nin Psikometrik Niteliklerinin Türk Ergenleri İçin İncelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(32), 75-84.

 

Sümer, N. (2003). Personality and behavioral predictors of traffic accidents: testing a contextual mediated model. Accident Analysis and Prevention, 35, 949–964.

 

Schwartz, S. H., Melech, G., Lehmann, A., Burgess, S., Harris, M. ve Owens, V. (2001). Extending the cross-cultural validity of the theory of basic human values with a different method of measurement. Journal of CrossCultural Psychology, 32, 519-542