Bu çalışmanın amacı, ortaokul öğrencilerinin kişilik özelliklerini belirlemeye yönelik bir ölçek geliştirmek ve öğrencilerin kişilik özelliklerini incelemektir. Araştırma, küme örnekleme yöntemi kullanılarak belirlenen ve Van ili merkez ilçelerinde bulunan ortaokullarda öğrenim gören 920 öğrenciyle yürütülmüştür. Araştırmada araştırmacılar tarafından geliştirilen “Beş Faktör Kişilik Ölçeği” kullanılmıştır. Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) sonucunda, ölçeğin 20 maddeden oluşan beş faktörlü bir yapı sergilediği ve toplam varyansın %66.720'sini açıkladığı belirlenmiştir. Belirlenen beş faktörlü yapı Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) ile doğrulanmıştır. Ölçeğin güvenirliğini belirlemeye yönelik Cronbach Alpha değerleri sırasıyla 0.86, 0.85, 0.80, 0.82 ve 0.79 olarak hesaplanmıştır. Bu değerler ölçeğin geçerli ve güvenilir bir veri toplama aracı olduğunu göstermektedir. Verilerin analizinde ortalama, standart sapma, t testi ve ANOVA kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda, öğrencilerin nevrotiklik özelliklerinin düşük, dışadönüklük ve özdenetim özelliklerinin orta, yumuşak başlılık ve deneyime açıklık özelliklerinin ise çok yüksek düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmada öğrencilerin dışadönüklük, yumuşak başlılık (geçimlilik) ve nevrotiklik (duygusal dengesizlik) kişilik özelliklerinin cinsiyete göre anlamlı farklılık göstermediği ancak kız öğrencilerin erkeklere kıyasla özdenetim (sorumluluk) ve deneyime açıklık kişilik özelliklerinin daha yüksek düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Öğrencilerin kişilik özelliklerinin öğrenim gördükleri okulun sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyine göre anlamlı farklılık göstermediği belirlenmiştir. Araştırma sonuçlarından hareketle, öğretme-öğrenme süreçlerinde öğrencilerin dışadönüklük ve özdenetim özelliklerini kazandırmaya veya geliştirmeye yönelik öğrenci merkezli etkinliklerin, yöntem ve tekniklerin (proje, probleme dayalı öğrenme, istasyon vb.) işe koşulması önerilebilir.
This study aims to develop a scale concerning the determination of personality traits of secondary school students and investigate their personality traits. The study was conducted with 920 students in secondary schools within the central districts of Van determined by cluster sampling method. The "Five Factor Personality Scale" was used in the study developed by the researchers. As a result of Exploratory Factor Analysis (EFA), it was determined that the scale exhibited a five-factor structure consisting of 20 items and explained 66.720% of the total variance. The five-factor structure was confirmed by Confirmatory Factor Analysis (CFA). In order to determine the reliability of the scale, Cronbach Alpha values were calculated as 0.86, 0.85, 0.80, 0.82 and 0.79, respectively. These values show that the scale is a valid and reliable data collection tool. Mean, standard deviation, t-test and ANOVA were used in data analysis. As a result, it concluded that the neuroticism characteristics of the students were at a low level, their extroversion and conscientiousness characteristics were at a medium level, and their agreeableness and openness to experience characteristics were at a very high level. It concluded that the personality traits of extraversion, agreeableness and neuroticism (emotional instability) of the students did not differ significantly according to gender, however, the personality traits of conscientiousness (responsibility) and openness to experience of female students were higher than males. It was determined that the personality traits of the students did not differ significantly according to the socio-economic development level of the school they attended. Based on the results of the study, it can be suggested that student-centered activities, methods and techniques (project, problem-based learning, station, etc.) should be employed to help students gain or develop extraversion and conscientiousness in teaching-learning processes.
